Айт, айт десе токтобой, Алмамбет менен Манасты айт...

КЫШ

Жалбырак калбай күбүлдү.
Камы жок жандан түңүлдү
Өттү кетти сары күз
Келди ызгаардуу каардуу кыш.
Батыштан шамал тездеди,
Айылга бетин кездеди.
Кар аралаш борону
Каптап кирди короону.
Күн бүркөлүп бозоңдоп,
Бороон, чапкын озондоп.
Асманды булут каптады,
Жөө туман карды таптады.
Бубак басып чөптөрдү,
Чыныгы аяз башталды.
Аяздуу суук кыш болуп,
Шамал бороон туш келип,
Борошо уруп бүлдүрүп,
Жонду чайлап дың кылып,
Суунун баарын тоңдуруп,
Себелеп тынбай төгүлүп,
Жер бети аппак көрүнүп,
Жер жүзү карга чөмүлүп,
Чөп калбай баары көмүлүп,
Жолсуз жерден жыгылып,
Терең карга тыгылып,
Жол байланыш кыйындап,
Суук шамал ырылдап,
Закым жүрүп зырылдап,
Бети-колду какшатып,
Оору жанды аксатып,
Кулак үшүп калдайып,
Бутуң тоңуп солдоюп,
Бак-дарак куурап майышып,
Үн чыгып ырдап кайышып,
Кулак-бетиң сайышып,
Көчкү жүрүп кырылдап,
Төө боздогон ыр ырдап,
Тешиктен суук ырылдап,
Учкан карлар шыбырлап,
Ышкырды бороон зырылдап,
Суук тийип кырылдап,
Мурун бүтүп бырылдап,
Ырайым кылып койгон жок
Күн азыраак жылымдап,
Уйгу-туйгу аламан,
Тындырбай карды сабаган.
Сууктап жандуу жадаган,
Жаз келишин самаган,
Каардуу суук өңөрүп,
Көк мурун аяз көгөрүп,
Аябай чилде күч алып,
Мурут-сакал муз алып,
Мурдуң тоңуп кызарып,
Мал жатчу жерди сыз алып,
Сары суулап муз алып,
Тазалап турбай корону
Тоңголок тоңуп, күч алып,
Мал жата албай бут талып,
Күч алды аяз камчылап,
Шыбыргак учуп жалтырап,
Ачка малдар калтырап,
Туралбай ачка жан чыдап.
Камдуунун малы ойноду,
Камсыздын малы тойбоду.
Жалкоо ээси чөп жыйбай,
Түндөп оттойт ак карда
Ачка өлүүгө жан кыйбай,
Мүйүз аяз бүгүнкү,
Кийиз аяз кийинки.
Ызгаардуу суук мактанып,
Чилде аязга капталып,
Аябай жааган калың кар
Денеге эрип чапталып,
Мал өлүм качан токтолот
Ачка өлүүдөн сакталып,
Сакым аяз күч алып,
Согуп турат сапталып.
Бороондуу түндө калчылдап,
Тизеден чыккан ак карда
Карды тебет алсырап,
Чөп таба албай ал жерден
Улам басат салпылдап,
Кар тебе албас уй малдар
Көтөрүм болуп шалкылдап,
Арыктап малдар жоошунуп,
Кыш узарып жутка созулуп,
Капсалаң келип кошулуп,
Жылымдап жаан аралап,
Артынан суук сабалап,
Чөптүн баары муз болуп,
Коркунуч мезгил туш болуп,
Үйөр жүрүп чор каптап
Курсак тойбой шор кайнап,
Качыратып муз чайнай
Чылпак басып, көз кайнай.
Жегенде ичти какшатып,
Ич өткөн оору баштатып,
Бала салып таштатып,
Сөөккө тери капталып,
Мал ылаңы башталып,
Мал жукарып ичкерип,
Ден соолукка күч келип.
Калчылдап дайым кайыгып
Адамды тиктеп жалынып.
Башын чулгап табынып,
Жай мезгилди сагынып
Чөп берет деп зарыгып,
Абдан үшүп чаалыгып,
Ээсине чындап таарынып,
Чөптү кардан табалбай,
Эки көзү карыгып,
Бир тутам чөп көргөндө
Алыстан чуркайт чамынып,
Чачыкта музу чабылып,
Айласыздан алы жок
Өз жүнүн жейт жабылып,
Талаада чөп болбосо,
Кайда барат каңгырап.
Кирип жатчу үйү жок,
Кышкы камдын бири жок,
Арызданууга тили жок,
Бул эмине болду деп,
Текшерүүчү киши жок.
Этти жеген ээсинин
Бул абалы менен иши жок,
Үйүндө жатат карды ток.
Малдын көңү ысык чок,
Ак кар жаады сабалап,
Карга, кузгун ач бөрү
Кирип келди камалап,
Артынан ээрчип жойлоду.
Талаада калган ач малдын
Асылып жанын койбоду,
Жара тартып тойлоду.

МАНАСТЫН КҮМБӨЗҮ ТУУРАСЫНДА

Алтымыш эркеч майына
Кыш бышырып бек урган.
Алты кылым өткөнчө
Бузулбасын деп урган.
Жетимиш эркеч майына
Кыш бышырып бек урган,
Жети кылым өткөнчө
Бузулбасын деп урган.
Бетине накыш2 салдырган
Кышын күлботодон3 алдырган.
Турпагын алып элеген
Ылайын чыраштан4 салып бөлөгөн.
Кумданга кыш бышырган,
Кышы бекем болсун деп,
Кенчи ылайдан төшөгөн.
Ылайын баскан ат менен
Бетине накыш салдырган.
Араби чийип кат менен
Устасын ылай элеткен.
Урум журтту билбейт деп,
Жазуусун араби менен сүйлөткөн.
Алды жакка таш коюп,
Белбоодон көтөргөн.
Бекем болуп турсун деп,
Кенчи ылай менен бек урган.
Уста салып кыш куйган,
Уруучу элге мал сойгон.
Иштемекке сарт алган,
Арабидан уста алып,
Мындай сарай ким салган?!
Көргөн адам таңданган,
Бүгүн калса күмбөздү
Көрбөгөн адам калбаган.
Орустун журту ойлонгон,
Кытайдын журту кыйналган.
Муну Урум пашаа салды деп,
Өзгө пашаа ыйлаган.
Өнөрү журттан артты го
Өнөрүн журтка даң кылып,
Өзүңдөн акын айтты го.
Өзгөчө тууган Манасың
Ушу жерге жатты го.
Кең Таластын өзөнү,
Какыр дөбө кезеңи.
Баатыр Манас жактырды,
Асты жакта түзөңү.
Кең-Кол ата куйганы,
Эр Манастын күмбөзү,
Күн чыгышта турганы.
Урумдап алган устасы,
Окшомдуу кылып урганы.
Мазар камыр төбөсү,
Асты жаккы түбүндө
Эр Манастын сөрөсү.
Кең-Колдун куйган боюнда
Мазар терек чынарды,
Чынарың сынбай турарбы.
Алган экен устаны,
Азаматым Ыраман
Окшомдуу кылып урарбы.
Асты жагы Кең-Колдо
Булуң-булуң сазы бар,
Булуңда жүргөн казы бар.
Тобулгу, талы билинбейт,
Токойдон жери көрүнбөйт.
Кекилик менен корозу
Бирге жүрсө билинбейт.