БИР КЕМПИР

Бирок кыз эшикти ачканда, кемпир жанталашып жуурканды чүмкөнө жамынып, тынчып калды. Сырттан ызгаар кирип, үйдөгү чүпөрөк -сапыракты делбиретип, тезектин бүксүгөн жытын сүрүп чыкты. Кемпир жуурканды бир аз ачып, кичинекей башын кылтыйтып, таза абадан өпкөсүнө толтура жутту. Муздак аба таноолорун кычыштырып, башын кеңгиретти, көздөрүн ачыштырып, жашылдантты…

Кыздын эсине сарайга катып койгон ящик түштү. Мындан бир жума мурда, дал ушундай үйдү желдетейин деп эшикти ачып, кемпир уктап кеткенде, короого атчан киши келген. Ал почтоочу Батырбек эле.

– Э, чоң кыз! – деп чакырды почточу, – Эмне босылканы албайсың? Шаардагы энеңден келген го.

– Таенем алба деген, – деди кыз.

– Андай тежик болбо, кызым. Канча кылганы менен өз энең. Мен аны кайра салып жибермек белем, – деди да ящикти кыздын колуна карматып, бастырып кетти.

Таенеси энеңен эч нерсе алба деп тыйып салган. Кыз эшикти жаап, колуна чоң бычакты алып, от тамызуу үчүн ичеги жараңкалай баштады, ой-санаасы баягы посылкада. Ичинде эмне бар болду экен? Албетте, таттуу-паттуу, кооз көйнөк же Закеникиндей ботинка бардыр… Таманы жылма, өңү күрөңдүр, такасында «30» деген жазуу бардыр. А, мүмкүн, башка да жакшы нерселер бардыр… Кемпирди өлөт деп күткөнүнө канча болду? Ал өлгөндө туш-туштан өкүрүп -бакырып туугандар келишет, ыйлап-сыктап, үйдү үч аңтарышат, мал союшат, кызыл-ала кылып сарайга эт илишет анан ящикти көрөт. «Мен өлгөндө топурак салбай эле кой, кечтим сенден!» – дегенине карабай, апам да келип калышы мүмкүн. Баягыда апам таенемдин тизесин кучактап: «Кечир мени… кечир мени!..» – дегенде, таенем: «Жогол, көзүмө көрүнбөй!»– дебеди беле. Анан апасы ошол эле сөздү күтүп тургансып, кийим-кечеси оролгон түйүнчөгүн унутуп таштап, кичинекей уулун көтөрүп алып сыртты көздөй жөнөгөн. Бул ойлор келгенде, кыз кийинки окуяны да толук эстеди… Ошондо бечара кыз түйүнчөгүн алып энесинин аркасынан антаңдап чуркап жетпей калган. Энеси болсо капталы чакмак тартылган машинага түшүп, эшигин тарс жаап, айылдын чаңын буруксутуп, кара чечекей кызын таштап шаарды көздөй жөнөгөн. Кызы болсо апакелеп үйдү айлана чуркап, жерди тепкилеген. Сонундун шаарга жөнөгөнүн көргөнү келген айылдыктар да үн катпай кызды тегеректеп турушту: «Жөн койгула, бугун чыгарып ыйлап алсын», – дешти көрүнөт. Анан өксүп ыйлаган кызды колтуктап үйүнө алып киришти, ичинен чыккан баласын таштап, жакшы турмуш издеп шаарга кеткен Сонундун абийрин калтырбай тилдешти.

Атасы тоодон айыл уктаганда кайтты. Ал барбайган колу менен кызынын башын сылап, көпкө отту тиктеп турду… Кемпир керебетинде жөтөлүп жатты. Ал күйөө баласынан уялгандыктан эле жөтөлүп жаткансыйт. Анын жөтөлү: «Менин кылар айлам барбы? Мен картайган, оорукчан бир байкуш кемпирмин да», – деген түшүнүктү билдиргенсийт. Ошондо кыздын жүрөгү биринчи жолу кандайдыр ырайымдуулукту сезди, анткени, атасы мурда аны эркелетчү эмес, ал тургай чанда гана сүйлөшчү. Эми ага атасынан башка жакын жана кымбат киши жоктой сезилди.

Кыз от жагып жиберди. Чайнектеги суу заматта шуулдап чыкты. Ошондо кыздын башына «эгер азыр ящикти ачып көрүп, кайра жаап койсом эмне болот!» – деген ой келди. Таенеси уктап жатат, анда-санда гана эриндерин кыймылдатып коет, түшүндө да өзүнүн сойку кызын сөгүп жаткансыйт.

Кыз акырын сарайга барып, ящикти сууруп чыкты да, аны чебердеп ачты. Үстүндөгү конвертте кат бар экен. Анда мындайча жазылыптыр: «Кагылайын кызым! Сени ойлогондо көзүмдөн жаш ордуна кан тамат. Мүмкүн бирөөлөр: «Энең шаарда жакшы турмушта жашайм деп сени таштап кетти», – деп ишендирип жаткандыр. А, балким, «Атаңдын билими жок деп чанып кетти», – деген сөздөрдү да айтып жатышкандыр. Иш такыр андай эмес, каралдым. Кичинекей Таалайбегим менен кошо сени да ала кетейин дегем, бирок байкуш атаңды аядым. Санаа менен жалгыздыктан чүнчүп өлүп калбасын дедим. Атаң жакшы киши, ал бир заматта бардыгынан ажырап, кор болуп калбасын дедим. Таалайбекке эмчек керек, сен болсоң чоңоюп калдың, атаң, таенең менен чогуу күн көрө аласың. Таенеңди да жалгыз калтыра албадым. Атаң болсо таенең үчүн эми жат киши болуп калды… Сен азыр баласың, бойго жетип чоңойгонуңда, адамдын өмүрү өтө кыска экенин түшүнөсүң. Адам өмүрү – анын туулган күнү менен каза болгон күнүнүн аралыгындагы алкакта өткөн мезгил эмес. Мүмкүн өмүр деген капталыңа канат бүтүп, бардыгын таштап курмандыкка чалып, куштай сызып, дүйнөнүн четине учуп жетчүдөй болуп тургандагы бир гана саат же мүнөтдүр. Ал деген адамдын өмүрүнүн көз ачып-жумганчылык кыска мезгили, кымындай үзүндүсүдүр, бирок адам дал ошол мезгил үчүн жашагысы келет.