Ак Азуу

АВТОР ЖӨНҮНДӨ

Жон Гриффит Чейни 1876-жылы 12-январда Сан-Францискодо туул ган. Болочок жазуучунун апасы Флора Веллман музыка мугалими, атасы Уильям Чейни астролог болгон.

Бала төрөлгөндөн кийин Флора аны бир азга өзүнүн мурунку күңү Виржиния Прентисстин камкордугуна калтырып кеткен жана бул аял Лондон үчүн абдан жакын киши болуп калган. Ошол 1876-жылдын аяк ченинде Флора АКШдагы Жарандык согуштун майыбы жана ардагери Жон Лондонго турмушка чыгып, баланы өзүнө алган. Аны Жон Лондон деп атай башташкан (Жек – Жондун эркелеткен түрү). Кийинчерээк үй-бүлө Сан-Францискодон Окленд шаарына көчүп, Лондон мектепти ушул жерден бүтүргөн.

Жек Лондондун оор эмгек жолу эрте башталган. Ал окуучу кезинде эле кечки жана таңкы гезиттерди саткан. Он төрт жашында башталгыч мектепти бүтүрүп, консерва фабрикасына жумушчу болуп кирген.

Жумуш оор болгондуктан, ал жерден кетүүгө аргасыз болгон. «Устрица каракчысы» болуп, Сан-Франциско бухтасында мыйзамсыз түрдө устрица уулаган (бул «Балык кайгуулчусунун аңгемелеринде» баяндалган). 1893-жылы Япониянын жээктери менен Беринг деңизине деңиз мышыгын уулаганы бараткан кемеге матрос катары жалданган. Бул алгачкы деңиз сапары Лондонго өзгөчө таасир калтырып, анын кийинки деңиз аңгемелери менен романдарынын («Деңиз бөрүсү» ж.б.) негизин түзгөн. Кийинчерээк ал кир жуугуч жайда үтүкчү жана от жагар болуп иштеген (бул «Мартин Иденде» баяндалган).

Лондондун «Япония жээгиндеги тайфун» аттуу алгачкы чыгармасы 1893-жылы 12-ноябрда жарык көрүп, Сан-Францискодогу гезиттердин биринин биринчи сыйлыгына татыктуу болгон.

1894-жылы жумушсуздардын Вашингтонго жасаган жүрүшүнө катышып («Чыда!» очерки), селсаяктыгы үчүн бир ай түрмөдө отур ган («Жоошутма көйнөк»). 1895-жылы АКШнын Социалисттик жумушчу партиясына мүчө болуп кирип, 1900-жылдан баштап (айрым булактарда 1901-жыл деп көрсөтүлгөн) АКШнын Социалисттик партиясынын мүчөсү болгон жана 1914-жылы (кээ бир булактарда 1916-жыл деп көрсөтүлгөн) андан кол үзгөн. Мунун себеби катары арызда пар-тиянын «күжүрмөн рухуна» ишенбей калгандыгы айтылган.

Өз алдынча даярданып, кирүү сынактарын ийгиликтүү тапшыруу менен Жек Лондон Калифорния университетине өткөн, бирок каражатынын жетишсиздигинен улам 3-семестрден кийин окууну таштоого мажбур болгон. 1897-жылы жазында Жек Лондон «алтын оорусуна» (Gold Rush) кабылып, Аляскага кеткен. Түндүк кышынын азап-тозогун көргөн соң 1898-жылы Сан-Франциского кайтып келген. Тагдыр Жек Лондонго алтын эмес, болочок чыгармаларынын кейипкерлерин тартуулаган.

Ал Аляскага барып келген соң 23 жашынан тарта адабиятка олуттуу түрдө киришкен: 1899-жылы алгачкы түндүк аңгемелери, 1900-жылы «Бөлтүрүк» аттуу алгачкы аңгемелер жыйнагы жарык көргөн. Анан төмөнкү аңгемелер жыйнактары чыга баштаган: «Ата-бабасынын кудайы» (Чикаго, 1901), «Аяз балдары» (Нью-Йорк, 1902), «Адамга ишенүү» (Нью-Йорк, 1904), «Ай жүзү» (Нью-Йорк, 1906), «Жоголгон жүз» (Нью-Йорк, 1910). Өзгөчө «Кар кызы» (1902), «Деңиз бөрүсү» (1904) жана «Мартин Иден» (1909) сыяктуу романдарынан улам элге кеңири белгилүү болгон. Жазуучу абдан көп иштеген: күнүнө 15-17 сааттан отуруп, узакка созулбаган жазуучулук өмүрүндө кыркка жакын китеп жазган.

1902-жылы кабарчы катары Англияда, тагыраак айтканда, Лондондо болуп, мында «Түпкүрдөгү адамдар» (People of the Abyss) деген китеби үчүн материал жыйнаган. Бул чыгарма Англиядагыдан айырмаланып, АКШда ийгиликке ээ болгон. Америкага кайтып келгенден кийин ал ар кайсы шаарларда, негизинен социалисттик маанайдагы лекцияларды окуп, «Жалпы студенттик коомдун» бөлүмдөрүн уюштурган. 1904-1905-жылдары Лондон аскердик кабарчы катары Орус-япон согушунда болгон.

Жек Лондондун эң белгилүү романдарына «Бабалар үнү», «Ак Азуу», «Чаар балык», «Темир согончок» жана «Мартин Иден» кирет.