Чал жана деңиз

– Кечинде жегидей эмнең бар? – деп сурады бала чалдан.

– Бир табак сары күрүч менен балык бар. Жейсиңби?

– Жок, мен тамакты үйдөн ичем. От жагып берейинби?

– Тим эле кой. Өзүм кийин жагып алам. Балким, күрүчтү жылытпай эле жеп алармын.

– Торду алайынбы?

– Ал, ала бер.

Небактан бери эле эч кандай тор жок болчу аны алар сатып жиберишкени баланын эсинде. Ошондой болсо да, экөө тең күнүгө чалдын тору бардай түр көрсөтүшчү. Бир табак сары күрүч менен балык да жок эле, бала аны да билчү.

– Сексен беш – акжолтой сан, – деди чал. – Эртең салмагы миң кадак[8] болгон балык кармап алып жүрбөйүн?

– Мен торду алып, сардина кармап келейин. Босогого отура тур, күн тийип турбайбы.

– Макул, кечээки газета бар эле, бейсбол жөнүндө окуп олтурайын.

Газета чын эле барбы же бу дагы жалганбы – муну да бала билчү эмес. Бирок чал чын эле керебеттин астынан бир газетаны сууруп чыкты.

– Муну мага вино сатуучу дүкөндөн Перико берген, – деп түшүндүрдү чал.

– Мен сардина кармап, азыр эле кайра тартам. Сеникин да, өзүмдүкүн да музга коём, эртең менен бөлүп алабыз. Кайра келгенимде мага бейсбол тууралуу айтып бересиң.

– «Янкилер» уттуруп коюуга тийиш эмес.

– Кливленддик «Индеецтер» аларды жеңип албагай эле!

– Коркпо, балам. Улуу Ди Маджиону эстечи.

– Мен жалаң гана «Индеецтер» эмес, детройттук «Жолборстордон» да корком.

– Сен уялбай цинциннатилик «Кызыл беттүүлөрдөн» да, чикаголук «Ак байпактан» да коркуп кетип жүрбө?

– Газетаны окуп чык да, мен келгенде айтып бер.

– Номери сексен бешинчи лотереялык белетти сатып алсак кандай болот? Эртең сексен бешинчи күн эмеспи.

– Эмнеге болбойт? – деди бала. – Балким, сексен жетинчи номерди сатып алсак туура болор? Баягында сексен жети күн өтпөдү беле.

– Эки жолу эч нерсе кайталанбайт. Сен сексен беш деген саны бар белетти таба аласыңбы?

– Заказ берип коём.

– Бир кабаттуусу болсун. Эки жарым долларлык. Аны кайдан карызга алсак?

– Ой, ал кеп эмес! Эки жарым долларды мен качан да болсо карызга ала алам.

– Балким, мен да таба алар элем. Бирок карыз алгандан дайыма качам. Адегенде карызга сурайсың, анан кайыр сурайсың...

– Байка, суукка урунуп алба, абышка. Азыр сентябрь экенин унутпа.

– Сентябрда чоң балык келет. Май айында балык кармоону ким деле болсун билет.

– Эмесе, мен сардинага кеттим, – деди бала.

Бала кайра келгенде күн батып калган эле, чал болсо орундукка олтурган калыбында уктап калыптыр. Бала керебеттен эскирип калган солдаттык одеялды алып, орундуктун жөлөнгүчүнө жана чалдын ийнине жапты. Анын ийни укмуштуу ийин эле, карылыгына карабастан күржүйүп кең, мойну да буржугуй, ушул азыр башын көкүрөгүнө салаңдатып уктап олтурганында желкесинин бырыштары анчалык билинбейт. Көйнөгүнө кайыгынын парусундай эле жамаачынын үстүнө жамаачы салынган, жамаачылардын түсү ар түрдүү, анткени күнгө бирдей оңбой калган эле. Бирок чалдын шалбыраган картаң бети абдан кары, көзүн жуумп-уктап олтурганда таптакыр жансыз сыяктанат. Шамал учуруп кетпесин деп чыканагы менен бекем басып алган газетасы тизесинде жатат. Жылаңайлак.

Бала аны ойготпой, кетип калды. Бир убакта кайра келсе, чал баягысындай эле уктап атыптыр.

– Ойгон! – деди бала чалдын тизесине колун коюп.

Чал көзүн ачты да, бир паска кайдагы бир алыс жактан келаткансып кетти. Анан баланы көрүп жылмайып койду.

– Эмне алып келдиң?

– Тамак. Азыр тамак ичебиз.

– Мен анча деле ачка эмесмин.

– Кел, ичип ал. Ачкарын балык кармоого болбойт.

– Мен кармагам, – деп чал газетаны бүктөп ордунан турду.

Анан одеялды жыйнай баштады.

– Одеялды алба, жамын, – деди бала. – Мен тирүү турганымда сага тамактанмайынча балык карматтырбайм.

– Андай болсо өзүңдү сактап, көбүрөөк жаша, – деди чал.

– Эмне тамак ичебиз?