Чал жана деңиз

– Ыракмат. Сенин мындай ойлогонуңа кубанам. Мага өтө чоң балык илинбесе экен, болбосо менден көңүлүң калып калат.

– Мурдакы күчүңөн ажырай элегиң чын болсо, дүйнөдө андай балык жок.

– Билбейм, күчүм оюмдагыдан азыраактыр. Бирок эптүүлүгүм бар, чыдамкайлыгым да жетишет.

– Эми жатып укта, таң атканча күчүң толсун. Мен идишти алпарып берейин.

– Макул. Жакшы жат. Эртең менен сени ойготуп коём.

– Сен мага будильниктей элесиң, – деди бала.

– Менин будильнигим болсо – карылык. Эмне үчүн кары кишилер мынчалык эрте ойгонушат? Же өзүнө ушул күндү аз да болсо узартып алыш үчүнбү?

– Билбейм. Жаштардын уйкусу катуу болорун гана билем.

– Ал эсимде, – деди чал. – Мен сени өз убагында ойготом.

– Эмне үчүндүр мени башка бирөө ойготконду жаман көрөм. Мен андан кем болгонсуп...

– Түшүнүп турам.

– Жакшы жатып жай тургун, абышка.

Бала кетип калды. Алар тамакты от жакпай жарыксыз жешти эле, эми чал шымын чечип, караңгыда уктаганы жатты. Арасына газета коюлган шымын тоголоктоп бүктөп жаздык ордуна башына коюп алды. Одеялга оронуп, оркойгон пружиналарына жалаң эски газеталар төшөлгөн керебетке суналды.

Ал бат эле уктап кетти. Чалдын жаш кезиндеги Африка, анын узун сары жээктери, көздү карыктырган аппак тайыздыктары, бийик аскалары менен заңкайган күрөң тоолору түшүнө кирди. Чал ар түнү ушу жээктерге келип токтойт, ар түнү түшүндө күркүрөгөн деңиздин үнүн угат, ар түнү жергиликтүү адамдардын кайыктарын толкун жээкке кууп баратканын көрөт. Түшүндө ал палубадан эрип чыккан чайыр менен кендирдин жытын кайтадан искейт, таң жели менен кошо келген Африканын жытын искейт. Бул жыттар каңылжарын өрдөгөндө, чал дайыма ойгонуп кетчү да, кийинип алып барып баланы ойготчу. Бүгүн жээктин жыты ага өтө эле эрте жетти. Бу жытты түшүндө сезип жатканын билип, уктай берди, анткени деңизден чыккан аскалардын ак чокуларын, Канар аралдарынын гавандарын, булуңдарын көрүп алайын деди.

Эми бороондор да, аялдар да, чоң окуялар, чоң балыктар да, мушташтар да, күч сынашкан мелдештер да, жада калса өз аялы да чалдын түшүнө кирбей калды. Түшүнө алыскы өлкөлөр менен жээкке чыгып келатышкан арстандын күчүктөрү кире турган болду. Алар иңир кирип калганда кудум эле мышыктын балдарындай оюн салышат. Чал аларды баланы кандай көрсө, так ошондой жакшы көрөт. Бирок бала түшүнө бир да жолу кире элек.

Аңгыча болбой чал ойгонуп кетти, ачылып турган эшиктен айды карап, шымын жазып кийди. Кепеден чыгып заара кылды да, баланы ойготкону жол менен өйдө басты. Эртең мененки суук аны чыйрыктырды. Бирок чыйрыкканы басыларын билет, көп узабай эле кайыкка түшүп, калактарды эше баштаганда жылып кетет.

Бала жаткан үйдүн эшиги ачык экен, жылаңайлак чал дабыш чыгарбай басып, үйгө кирди. Кетилип калган айдын нурунда биринчи бөлмөдө керебетте жаткан баланы тааныды. Чал аны бутунан алды да, бала ойгонуп, чалкасынан оодарылып аны караганча кармап турду. Чал ага башын ийкеди; бала керебеттин жанындагы орундуктан шымын алып, отурган калыбында кийди. Чал үйдөн чыкты, бала артынан жөнөдү. Баланын уйкусу алигиче тарай элек; чал аны бир колу менен далысынан сүйөй кучактап:

– Кечирип кой мени, – деди.

– Que va! – деди бала. – Эркектин бешенесине ошондой жазылган да. Айла канча.

Алар жол менен ылдый чалдын кепесин көздөй басышты, ошол эле жолду бойлоп, караңгыда кайыктарынын мачталарын көтөргөн жылаңайлак кишилер кетип баратышты. Кепеге келгенде бала кайырмактын түрмөктөлгөн жиптери салынган себетти, гарпун менен багорду алды, чал болсо парус оролгон мачтаны ийнине салды.

– Кофе ичесиңби? – деп бала чалдан сурады.

– Адегенде шаймандарды кайыкка салалы, анан барып кофе ичебиз.

Алар балыкчыларды тейлеген эрте ачылган ашканага келишип, консерванын банкасы менен кофе ичишти.

– Жакшы уктадыңбы, абышка? – деди бала; уйкудан ажыраш өтө кыйын болсо да, баланын уйкусу тарайын деп калды.

– Абдан жакшы уктадым, Манолин. Бүгүн куру келбесиме ишенем.