КОШТОШУУ

Батий бул жолу жооп айталбады. Тек муңайым ойлуу жер тиктеди.

Касен бир тынымча жооп күттү да анан аста айтты:

— Жарайт, Батиш-жан? Ойлонгун? Бирок узарып кетпесин. Эртеңки жолугушубуз бүгүнкүдөн да ынак болсун…

* * *

Касен кызды узатып келди. Колун кыса кармап коштошту да, Батий короого кирип кеткенче козголбой күтө туруп, кайра өз жолуна түштү.

Кыз шыдыр басып үйгө киреринде артына бир кылчайып тигиге карады. Бирок Касен кыздын анысын билген жок. Тек Батийди көз алдында элестете эртеңки жолугушту ойлоп келе жатты.

«Өндүрүш жылы аяктап калды, — деди ал өз ичинен кудуңдап,— быйыл колхоз кирешеге бай. Абам менен энемдин табылгалары өзүнчө. Жеке өз эмгек күнүм төрт жүз жыгырма беш. Береке. Жылдан жылга кең-кесири тартып, кол узарууда… Тилегимди ата, энеме айтып, алардын алдыларынан өтүнүшүм калды. Алар түк да каршы болушпайт, кайра кубанышат, Ага-ини, жолдош-жоролор келишет. Той өткөрөмүн».

Ушул кубанычы менен ал үйгө кандай жеткенин байкабай калды. Бул кезде аны үйдө жолдоштору күтүп олтурушкан. Ал үйгө киргенде эле, жолдошторунун бири кубанып айтты:

— Мына Касен да келди. Сени күтө чарчадык…

— Жакшы эле жүрдүң,— деди экинчиси шеги бар кишиче кымыңдап.

— Ананчы…— деди Касен жылмая.— Иш болду. Жүрдүк…

— Билебиз курбум, сенин сырың бизге дайын…

— Дайын болсо ошондой…

— Аныңа тилектешпиз! Бирок…

Касен алда немени күткөндөй жолдошторуна карады.

Уулун теңтуштары эмине жөнүндө тамашалашканын Касендин энеси табышмактап билип олтурду.— «Ак тилегиңе жет садагаң… Тиги аскерге кетип калсаң, күтсө болду го, кызың».

Кыбындак жолдошу Касенге бир барча кагаз сунду:

— Мына, чакырык!

Касен кагазга көз жүгүрттү.

— Эртең сагат сегизде районго жөнөйбүз!

Баятан уландардын аңгемелерине катышпай өзүнчө олтурган Касендин атасы:

— Баргыла, айланайындар! — деп кебин макалдатып бакылдап сүйлөдү — Атаң барда эл тааны да, атың барда жер тааны деген. Жер көрүп, эл тааныр баралыңар ушул. Аскер иши — ардак! Силерди анда өкмөт тарбиялайт. Биз мында кем болбойбуз. Колхоз жылдан жылга байып келатат.

Чакырык кагазды окуп турганында Касендин көз алдынан Батийдин элеси кетпей… жүрөгү сыздады. «Эки жыл… дагы эки жыл. Көп эмес, Батишим күтөт. Бирок анын өз эркине койбой ата, энеси бирөөгө узатып жиберсе кантемин?»

Ушуну ойлоп өкүнүп турган Касенди атасынын тигил кеби кайраттантып жиберди. Ал жолдошторуна карады:

— Аскердик милдетти аткаруу бизге парыз. Барабыз!

Экинчи күнү жашиктүү арабага чөп салып жумшактап, эки ат чегишип таң эртеңдеп жолго чыгышкан Касендер саат сегизде районго жете келишти. Алар эрте келишкендиктен комиссиядан ир алды өтүштү. Үчөө бирдей жарактуу табылды. Эми аскерге жөнөтүлгөнгө чейин камынуу керек. Көп буйдалбай Касендер кайра үйгө жөнөштү.

Жол даңгыл, аттар тың, бир калыпта бөкөн желиш менен жолду арбытууда. Курдаштар жол бою эчен тамаша сөздөрдүн учугун чубашты. Бири ырдады, экинчиси аны сүрөдү. Курбулардын ичинде үнсүз басмырт келаткан жалгыз Касен. Ал кымбат нерсесин жоготуп жүрөгү ачышкан адамдай муңайым эле.

Жолдоштору аны сөзгө алышты:

— Арманың күч, Касен. Биз аны билебиз…

— Кой, эми анчалык жашык болчу эмес, курбум.

— Кыраан ашыгып учса, ал жаза серпет. Эң жакшы болду. Сени чын сүйгөн кыз болсо, мына эми эки жыл күтсүн!

— Зарыкса ырдасын, сагынса кат жазсын. Антпесе арзуунун кызыкчылыгы курусун…

— Эгерде сендей азаматка күтпөймүн десе, анда ал кызыңдын жалган арзыганы. Деги убадаңар бекиди беле?

Касен бирде күлгөн болуп, бирде сөзгө карай жооп кайырды. Деген менен сөзгө сараң. Ичи ачышып, көңүлү ачылбай келе берди….

Дөңгөлөктөр калдырттап булардын арабасы кыштакты аралады. Ыр да, сөз да токтолду. Көчөдөн жолуккан ага-туугандар аттуусу атчан, жөөсү жөө дагдаңдашып арабаны ээрчий келатышат.

— Деги эмне болду? Комиссиядан өттүңөрбү?