Өрдөн өргө

Мына ошон үчүн, биринчиден, сынга сындай карап, сындай мамиле кылуу керек. Ошол жагыбыз начар. Кээ бирлерибиз калыс пикир айталбай, өңгө карап, тааныштыкка карап бирөөнү мактасак, бирөөнү согуп киребиз. Жакшы чыгарманы жамандап, жаман чыгарманы жерге, сууга тийгизбей, чаң жугузбай мактайбыз. Кээде туура пикир айткан сынчынын артынан түшүп алабыз. Балким, мына ошон үчүн сынчыларыбыз кол шилтеп коюшар? Мейли, эмне болсо ошо болсун дешер? Экинчиден, сынды, талкууну, пикир алмашууну үзгүлтүксүз өнөкөткө айландырып алууга болбойт. Бир аз тыныгуу да керек. Ойлонуп даярдык көрүүгө мүмкүндүк берүү да керек. Көп эле жаза бергенде баркы да кетет, пайда да чыкпайт.

К.Асаналиев: Сөз отузунчу жылдардагы А.Токомбаевдин, Ж.Турусбековдун, Ж.Бөкөнбаевдин, К.Маликовдун жана Сиздин жашыңыздардагы азыркы жаш акындар жөнүндө баратат. Салыштыруум үчүн кечирип коюңуз. Анын зарылчылыгы мындан чыгып жатат. Сиздер ошондо эле “Туткун Марат”, “Энеме”, “Алтын кыз”, “Жапар менен Шарипа”, “Айсулуу” сыяктуу поэмаларды, мезгилдин, доордун духун чагылдырган чыгармаларды жараткан элеңиздер. Ошондуктан бул поэмалар адабияттын тарыхынан орун алды. Азыр да поэтикалык күчүн жоготкон жок. Ал эми, жанагы мен айтып жаткан жаш акындарда ушул көрүнүш, азыркы мезгилдин, азыркы доордун духун көрсөткөн кеңири полотнолорду түзүү болбой жаткандай көрүнөт? Мындай карасаңыз, аларда бардыгы бар: таалим-тарбия ала турган, керек учурда талаша турган улуттук көркөм салт, жакшы адабий даярдык, кругозор. Мындайча алсак, ыр жазуу техникасы боюнча ал учурдун деңгээлинен алда канча бийик турат. Таланттардан да куру кол эмеспиз. Бирок, эмне үчүндүр азыркы замандын Алтын кыздарынын образын жолуктура албай жүрөбүз. Сөз, албетте, жалаң гана алардын образы жөнүндө бараткан жок. Мезгилдин, доордун духун кеңири масштабда сүрөттөө жөнүндө баратат. Кебетеси, азыркы жаш акындар мезгилдин “тамыр кагышын” аныктоодо отузунчу жылдардагы Сиздерге окшоп турмуштун казанынан кайнап (аны биз тарыхтан жакшы билебиз), чыгармачыл активдүүлүк, мен айтар элем, өжөрдүк көрсөтө албай жатышат. Ушундан улам алардын поэзиясында “камердүүлүк”, интимдүүлүк басымга ээ болуп жатат окшойт.

Т.Үмөталиев: Кийинки жылдардын өзгөчөлүгү ушул болушу ыктымал. Прозачылар да роман жазууну азайтып, чакан повесттерге, аңгеме-очерктерге көңүл буруп жатышпайбы. Акындар да ошол жолго түшүп, майда, учкул канат ырлар аркылуу өз ойлорун айтууга өтүп жатышкан сезилет. Бул Сиз айткан “камердүүлүк” жана интимдүүлүк дегенге алып келип жатат. Кооз жана терең сыяктанганы менен бул анчалык жакшы көрүнүш эмес. Коммунизмди куруп жатышкан эмгек каармандарынын ички дүйнөсүн ачып, көргөзүү жагынан, каармандын көркөм образын түзүү жагынан мүчүлүштүккө алып келбей койбойт.

Жалындап турушкан жаш акындарга менин каалаганым: өздөрүндө бар билимди, адабий даярдыкты, кругозорду туура пайдаланып, талантты, акындык күчтү майда-чүйдөгө корото бербей, чекеден тер акканча иштеп, биз жашаган доорду кеңири көргөзгөн чыгармаларды жаратуулары тийиш. Ансыз тарых аларга кечирим кылбайт, “арзан баанын шорпосу татыбайт” дегенди кыргыз бекер айтпаганын унутуу жарабайт…

К.Асаналиев: Кыргыз поэзиясында тоону ырдабаган акын жоктур. Тоо – туулган жердин символу. Тоо – табият берген сулуулук. Тоо – береке. Айтор тоого суктануу акындарга өнөкөт болуп кеткендей сезилет. Кээ бир мисалдарды келтирели:

Тоолорум, менин тоолорум,

Торолтуп куунак өстүргөн.

Колхоздун жайып койлорун,

Коюнуңда сенин көп жүргөм.

(Б.Асаналиев “Кыял сапары” “Мектеп” 1974-ж., 88-бет).

Тоо менен келет кеңешким,

Тоо менен келет теңешким.

Тоолорго айтып сырымды,

Тоо койнунда мен өстүм.

(А.Соронбаев, “Тоо жели”, “Кыргызстан”, 1974-ж., 17-бет).

Тоо тарапка жөнөйм олтуруп,

Тосуп чыгат алдыман тууган жер.

Мени көздөй чуркашып булактар,

Мени көздөй шашылышат адыр, бел.