АЙКӨЛ МАНАС БАЯНЫ

Кыр жагынан чалдырып,

Казына менен калың эл,

Дүйнөсүн талап алыптыр,

Муну менен ал балдар

Талаада боздоп калыптыр.

Балдар эрешен тартып, эр болуп

Кечээ эр уулу менен тең болуп,

Балдар эрбейип атка мингенде

Абаң Балтай барыптыр.

Акбалтай жайын сурасаң -

Нойгуттун мыктуу каны экен,

Ордолуу журту нойгутту

Алөөкө канга алдырып,

А дагы азып калган чагы экен.

Адырда түмөн көп жылкы,

Ак үйлүү турган Алөөкө -

Акбалтай өңдүү каныңдын

Төбөсүнөн басыптыр,

Дүнүйөсүн чачыптыр,

Кирип кетер көр таппай,

Корголоорго жер таппай,

Акылдан чындап шашыптыр,

Төрөнүн уулу экен - деп,

Жакыпты көздөй качыптыр.

«Каракандын сегиз уул

Бириктешип көрсөм - деп,

Өлсө бирге өлсөм - деп,

Чалгынды бирге чалсам - деп,

Чампандан жылкы алсам - деп,

Тек туруп алым бергенче

Тиштешип жүрүп өлсөм - деп,

Кара калмак, манжууга,

Кагышып жүрүп өлсөм» - деп,

Кайран Балтай канетсин,

Караан кылды Жакыпты.

Кою болду короолош,

Абаң Балтай көк жалдын

Ашы болду жороолош.

«Чалгын барса - чаң бирге,

Бололук, Жакып, кулунум,

Өлүм орток, жан бирге,

Тирүү болсок жыйгандаш,

Өлүп калсак ыймандаш,

Балам, Жакып, кебимди ук,

Менин Алөөкө элимди

Чыгарып ийди жеримден,

Суутту менин демимди,

Сындырып ийди белимди,

Тийип алды жылкымды,

Тим эле ачты уйкумду,

Сындырып кетти белимди,

Кырып салды элимди

Тыргооту тыйпыл чогулуп,

Калкыма кара калмак доо кылып,

Түбүнө тирүүлөй жеткени,

Түгөнгөн нойгут журтумду

Түк койбой кырып кеткени.

Балбандарын байлады,

Эрендердин баарысын

Түк койбой кырып жайлады,

Чалдын баарын сабады,

Кыздардын баарын талады,

Калың казды орумду,

Кытайлардын Алөөкө

Кайнатып ийди шорумду,

Буланы бузуп алганы,

Кадимки нойгут журтума

Бузукту абдан салганы,

Каарын төгүп камады,

Каарына чыдабай,

Кан абаң Балтай жадады.

Укурук тийгис азоо мал,

Үйүң күйгөн Алөөкө

Манжуусуна мингизди,

Кан-казына ордомо

Күрмөлөрүн күлдүйткөн

Күчтүүлөрүн киргизди,

Калайман салып элиме,

Каран түн салды өзүмө.

Козголгондо кор чыгып,

Манжуулардан Алөөкө

Эсеби жок зор чыгып,

Жапаа салды бир далай,

Кечээ айкырып, алым салганда

Нойгуттун журту чыдабай,

Апсиси жок Алөөкө,

Кытайды кудай урганы,

Алты миң жамбы, миң кундуз,

Алым алып турганы,

Ашкере мүшкүл иш болду,

Ушул Алөөкөнүн кылганы.

Айтканына көнбөсөк,

Ал алымын бербесек,

Шуру отогот, маржан таш,

Өрттөнгүрдүн жанында

Луң-туңдун каны аралаш,

Каары келип какайса,

Дал-дал болот кайран баш.

Алөөкөнүн заарынан

Бет алып менде барбады,

Айкырык салса Алөөкө,

Адамдын жаны калбады.

Алөөкөнүн алдында

Албан түрдүү алпы бар,

Алпын алып Бээжинден

Атайы «Бурут, сени» - деп,

Бул аттанган экен каркыбар.

Он эки кылым салбаптыр,

Бул Каракан өлгөнү,

Каарланган капырга

Укурук кайрар калбаптыр.

Балбаны башка түрү суук,

Катылган аман калбастай,

Алдадан буйрук болбосо,

Адамдын алы жеткисиз,

Үркүн-дүркүн балбаны,

Кагылышкан жандардын

Жөн эле чыга турган алдары.

Көк темирден тон кийген

Баатырлары башкача,

Көк күбөнү жамынып,

Көрчү болсоң Алөөкө

Көк жолборстой чамынып,

Кыргызды кырып кетүүгө

Келген экен камынып,

Аскер алып, кол жыйнап,

Козголоң туман чуу салып,

Ак үйлүүгө келиптир,

Каарынан жан чыгып,

Канча адам өлүптүр.

Балбандары башкача,

Баатырлары бир канча,

Кытайдан жыйган калкы бар,

Каяшаяк бергенди

Канын ичмей салты бар,

Казына мыктап жыюуга,

Камынган экен каркыбар.

Кериги бар, били бар,

Алөөкө оңой жоо эмес,

Кейиштүү, балдар, билип ал!

Алөөкөнүн күчөшү

Адам билип алгысыз,

Кагыша кеткен менденин

Бирөө да тирүү калгысыз.

Секидеги кароолу -

Санап койсок сексен төрт,

Үйүң күйгөн кытайдын

Серп алган жагы кызыл өрт.

Түзү суук балбаны

Тутанып кеткен ал доңуз

Түк койбой жыйып алганы.

Адамдан башка сөздүү бар,

Балбанынын ичинде

Түрү суук жалгыз көздүү бар,

Балбанынын баарысы

Чапчышканды койбогон,

Бир чочконун этине

Бир жегенде тойбогон,

Мендеден бөлөк сүрү бар.

Арысландай түрү бар,

Кармаганды кандаган,

Кез болгонду жайлаган,

Чын айбатын көргөндө

Кез болгон аман калбаган,

Аны эңкейтип менде алабы,