АЙКӨЛ МАНАС БАЯНЫ

Атасы кытай долусу,

Адам тилин билбеген

Айбанга чалыш доңузу,

Алөөкөнүн балбаны

Кечээ айылды талап турганда,

Ар шумдуктуу балбаны

Адамдын мурду-кулагын

Тумар кылып тагынган,

Мунун желдети жетик балбаны.

Издеген экен Алөөкө

Бул дүйнөлүк пайданы,

Ушул азыр кезинен,

Алөөкөнүн күчүнөн

Өлбөй менде калабы?

Калайманды карасам,

Салганы келген кези экен,

Жердин жүзүн майдандап

Алганы келген кези экен.

Аты Алөөкө чоң бааша

Айзакерден ыктуу экен,

Ажайыптан окуган,

Акылы жетик кан экен:

«Кызыталак, бурут, сени» - деп,

Ал Каракан өлгөндө,

Кекенип калган жан экен.

Алөөкөдөн туулган

Алтымыш уулу бар экен,

Чынмачындын Бээжиндин

Чындаган мыктуу каны экен,

Чындап: «Бурут, сени» - деп,

Кастарын тиккен жан экен.

Алтын менен күмүштү

Алым салып алгыдай,

Күчөп кетсе бир күнү

Такыр кырып салгыдай,

Эстеп, Жакып балам, бил,

Бул Алөөкө капырдын,

Дүйнөгө тойбос баатырдын

Чалгырты турат көзүндө,

Чаманын баарын түгөтүп,

Эми чалганы турат өзүмдү.

Бөтөнү турат көзүндө,

Бөлөгү турат сөзүндө,

Чамасы келсе бул капыр

Бөлгөнү турат өзүңдү.

Каарланды Алөөкө

Катыныңды күң кылат,

Эркегиңди кул кылат,

Каарланган капырга

Каяша берген оңобу,

Ит менен теңелишер адам жок,

Бизге каран күн мынча болобу.

Же качып кирер токой жок,

Же кармаш кылар чамам жок,

Же таап качарга жолум жок,

Талкалашып урушуп,

Анан кийин өлүүгө

Жыйыл алган колум жок,

Белги кылган белим жок,

Белиме таңуу бир кылып,

Кытай итке уруш кылууга

Караканым дагы жок,

Чалыша турган чамам жок,

Алыша кетер айлам жок,

Бүгүн көргөн эртең жок,

Ээ, чиркин ушундай экен,

дүйнө бок!

Айланы кантип кылабыз,

«Атасы өлгөн бала» - деп,

Айланса болот, Жакыбым,

Силерге караан кылып турабыз.

Белгилеп уккун сөзүмдү,

«Беренден калган бала - деп,

Белек кылдык өзүңдү».

Акбалтай зарлап муну айтып,

Алөөкөгө алдырып салган

шумду айтып,

Акбалтай абаң турганда

Текечи кан, Шыгай кан

А да келди антаңдап,

Чакчелекей чаң болуп,

Башы челек кан болуп,

Кыясыз жолун чалдырып,

Кыйын дүйнө, сан мүлкүн

Кытайларга алдырып,

Азапты мыктап тарттырып,

Кароолдогу балбандан

Алтымышын Алөөкөгө аттырып,

Каны качып алсырап,

Элтелеңдеп жүгүрүп,

Эми өлүп кетчүдөй

Кайран жандан түңүлүп,

Элтеңдеп экөө муну айтат:

«Кытай алды жылкымды,

Калмак бузду мүлкүмдү,

Тыргоот төктү канымды,

Койбос болду кылайтып,

Бир чымындай жанымды.

Калың кытай түптүү журт,

Каканчынын калкы бар,

Караканың өлгөндө:

«Такыр кырып кетсек» - деп,

Камынган экен каркыбар.

Катылгандын баарысын

Канын ичмей салты бар,

Кыйшактасак кызыталак,

Кыйратып чогуу кырат го,

Өкүмүнө көнбөсөк,

Каалаганын бербесек

Тукумсуз журтту кылат го.

Ал Алөөкө баатырдын,

Каны Молто капырдын

Ажайыбы, мүлкү бар,

Алты айчылык азапты

Азыр билип берүүчү

Сыйкырчылуу кары бар,

Тутанып өлгөн чочконун

Ажайыбы дагы бар,

Кериги бар, били бар,

Келжиребей балдарым,

Ушул сапар тилимди ал!

Каары күчтүү капырдын

Айтканына көнөлү,

Дегенинин баарысын

Назыр кылып берели.

Ушул кезде Алөөкө

Балбаны бар, колу бар,

Баарыбызды кырууга

Балбандары чогуу бар,

Жосуну бөлөк, заары күч,

Балдарым, аны жолотсоң,

Жандарыңдан күдөр үз!

Жоругу бөлөк Алөөкө

Жолборсу он беш төлдөптүр,

Буга жолоп адам келбептир.

Бет алып адам жеңбептир,

Азыркы кезде Алөөкө

Ажыдаары алтымыш,

Анын ар жак жагында

Кылыч тумшук били бар,

Буга бет алып менде баргысыз,

Береним, балдар, тилимди ал

Алөөкөнүн аскери

Абайлап көрсөм, балдарым,

Албан түрдүү көрүнөт,

Ал балбанды көргөндө

Акылым кетип бөлүнөт,

Топон суу каптап кетсе да,

Тозголдошот көрүнөт,

Буттай темир курчанган

Жолум үйдөй күрсү алган,

Жолукканды бир салган,

Байлануу жатат балбаны,

Жолугушуп баргандын

Чыгып кетет далдалы.

Жердеп жүрдүк карлуу тоо,

Аңырайган капчыгай

Атасы жок балдарга

Мен арманым айтам бир далай.

Ырымы бөлөк, заары күч,

Ырас кудай эми урду,

Каптап кирди кытай журт,

Баарыбызды кылат түз!»

Алөөкө камап келгенде

Аргын, кыргыз аралаш

Алек болуп кайран баш,

Алакандай бусурман