Жолборс терисин кийген баатыр

БЕТ АЧАР

Аааламды алдуу кылып жаратканым,
Баарына энчи бөлүп жашагандын,
Асмандан жердегиге кубат берип,
Дүйнөнүн жарыкчылык жыргалдарын
Бир гана адамзатка жазып койгон,
Бийлигин өкүм кылып падышанын.

Ар жанга өз насибин жазган алла,
Жалгай көр, мени азгырбай шайтандарга!
Бактысыз мажнундардын жалынын чач,
Жанайын чын ашыктык оту алдында.
Күйгүзгүн, сүйүүдөгү күнөөмдү кеч,
Өзүңдүн, ак барайын сурагыңа.

Баатырды, жаасын тарткан Тамаранын
Көркүнө күнүн баскан ай-ааламдын;
Мен билем ырга кошуп айтпай турган,
Берсе да айыптуулук жазаларын?
Кумары ыракаттын шондо канат,
Салтанат салтын ачсаң кыраандардың.

Ырдайлы Тамар-шааны күч жеткенче,
Көл кылып көздүн жашын алда нече.
Сайрагам түрлөндүрүп ыр жолдорун
Жарашат мактаганды мактай берсе!
Сымбаты, көз жаңылткан сонун көркү,
Эрге даңк, эбин таап келиштирсе.

Ал үчүн эң сылык сөз тапмак керек
Жазмакка кара чачы агаттай деп.
Жана да эрин, кашын, кирпиктерин
Жаңылбай орду менен жакшы теңеп.
Жылмайса жарк дей түщкөн ак тиштери,
Тим эле ирет менен тизген бермет!

Тил, сезим, чеберчилик жанга паана
Үчөө тең бирдей керек чыгармага.
Кубат бер, колдоп алгың, о, акыл-ой
Даанышман көсөмүмсүн өзүң гана!
Ырдайлы сулуулугун Тариэлдин
Ызаттап урмат айтып үч баатырга.

Жаш керек Тариэлди эске алууда
Эрдиктен ким тең келгең айтчы, буга?
Жаралуу жүрөгүнө жолдош кылып,
Ырдадым — Руставели, салып муңга.
Үзүлгүс чынжырдан бек сөз жасадым,
Берметтей тизмектешкең удаама-удаа.

Эркине өзүм жазган бул ырлардын,
Мен акын — Руставели, күйүп-жандым.
Мындагы ашыктардын дартын ээрчип,
Өзүм да мажнун болуп эстен тандым.
Бир гана айыгарым сүйүү күчү,
Эмесе, көрүм казып көөмп салгын!

Жазылган грузинче бул дастанды
Баяндап өзүңөргө айткаңдарды.
Каухардай, бирден иргеп кураштыргам,
Кадимки каухарлардан Ирандагы.
Түптүгөл зыяны жок эритилди,
Кандырар ашыктыкка чаңкаганды.

Ашыктык күчөй берет, кайра жанбайт,
Жүрөгүм мажнундардан айрыла албайт.
Түгөнүп түтөп жаным бүтмөк болдум,
Эмесе, бул күйүттүн дарысын айт!
Айтууга үч баатырдын махабатын –
Каламым ошондуктан алта ылдамдайт.

Ар бир жан тагдырына ыраазы болгой,
Эмесе, эмгекчини эмгекке кой.
Баатырдын жолун ачкын, эрдик кылсын,
Себеби ар бир иштин салты ошондой!
Сүйгөндөр сүйүү отунда азап тартсын
Кайгырсын, махабатка күнөө койбой.

Ыр деген даанышман жол жадыраган
Тагдырым тартуу кылган өз колунан,
Жараткан ыр күчүнө кулдук кылып,
Асмандан ыклас кылып кулак салган.
Ырында узун сөздү кыскача айтса,
Акын деп ошол акын ардакталган.

Кокустан эки сөздү кураштырган,
Жөнү жок акын атын ала турган!
Урматтуу акын даңкын ала бербейт,
Сөз жыйнап улаштырган андан-мындан.
Уялбай «акынмын» деп төшүн кагат,
Ары жок, акылы жок, кээ бир наадан!

Күлүктү сынаар болсоң — ыраакка чап,
Кең жерде топ оюндун өнөрүн тап.
Андыктан акындарды ырда сына
Дастанды узун сабак алдына тарт.
Эгерде күчсүз болсо жетпей кайтат,
Алсырап, аткарылбай коюлган шарт.

Күчтүү ыр жөпжөнөкөй тизмектешет,
Жупжумшак баскан изин жеңил сезет.
Сыпсыйда тегиз сапта уйкалышып,
Акылга терең канып мемирешет.
Кыйналбай тар жерлерден эргип чыгып,
Зымырайт алга өтүүгө бербей кезек.

Акын бар — ыры чолок, айтор, кандай,
Окусаң көкүрөктө кумар канбай,
Ал акын өзүнчө зор үмүт менен,
Сени деп ууга аттанган жаш уландай.
Бирок да чоңго жетпей, майдалантып,
Өзүнчө болду го деп мактангандай.

Үчүнчү: оюн-шоок күлкү ырлары,
Тойлордо мактай турган курбуларды,
Чынында көңүл ачуу жаман эмес,
Бирок да таттуу болсун ырдын даамы!
Берилип чын көңүлдөн эргип айткан
Акындык өнөр керек мында дагы.

Ашыктык баарыбыздан өйдө турган,
Кубаты эч бир сөздүн жетпес буган!
Сүйүүнүн ширесине чыгара албай
Менсинген нечен сөздөр алдан курган.
Чынында махабатка эч даба жок,
Кайгыдан кайгыга өтүп, көңүлүң туман.

Сүйүүдө берендердин сырларына,
Жете албай кулдук кылат генийлер да,
Сөз эмес, миң кубула күү ыргалткан
Муңканып жабыр түшөт ырларга да!
Мен жаздым азап туртып кор болгонду
Сүйүүнүн тунук акыл муңдарында.

Мажнун деш — эстен тануу деген мага,
Ушундай сөз мааниси: арабчада.
Жан кыйып чын сүйүүгө берилгендер,
Ошентип эстен танар айрыларда.
Кээ бирлер жараткандан жардам сурайт,
Ааламдын жан калкалай жыргалына.