Экөө ээн бакта

Ошентип, өзүмдү өзүм Кемчонтойдун койнуна салып бердим…

Акшам кичине тунжурай түштү. Кийин кокусунан күлүп жиберди.

– Эмне күлөсүң?

– Кызык иш… кылмыш иш… кийин башталды. Никелешкен түнү күйөө кургурум менин ычкырымды чече албай койду.

– Ырас элеби? Айтып бер!

– Албетте, мен дагы кыз каадасын кылып, кыйла каршылык көрсөттүм. Бирок бул чыныгы себеп эмес эле. Чыныгы себеп: Кемчонтой алигиче катын көрбөптүр, анын үстүнө ал шордуу арак ичип, наша чегип алыптыр. Ичкилик менен баңгилик дагы бул жамандын жарты өнөрүнө кошулат. Кыскасы, Кемчонтой кыйлага куру убараланып, кийин коңурук тартып уктап кетти.

– Ажап болуптур.

– А эртеси эртең менен экөөбүздүн экиден жеңелерибиз киришпейби: “Кана, кыз-күйөө, жакшы жаттыңарбы?”, – демиш болуп. Чынында төшөк көргөнү келишкен. Салтты билесиң го: күйөө жак кыздын кыз экенин билиши керек да. А биздин шейшеп аппапак бойдон эмеспи. “Кокуй, кыз, бул эмнеңер? Кан кана?”, – дебеспи менин жеңелерим. Мен дагы уялбай: “Күйөө балаңардан сурагыла”, – дедим. Кемчонтой түш көрүп аткан. “Дарткам!”, – деп койду ал ушул тапта. Анын жеңелери арсар аквалда артына кайтышты. “Шектүү кетишти, – дешти менин жеңелерим. – Жок, кыз, буларды эптеп ишендириш керек. Антпесек абийирибиз төгүлөт. Кызыңар жубан чыкты дешсе, кантебиз? Ата-энеңиз асылып өлбөйбү ар-намыстан? Кала берсе, калыңын кайтарып алат кайнатаңыз. Ошондуктан, кызыке, кайын журтуңузду курсант кылыңыз тезирээк”, – деп безилдешти. “Кантип?”, – десем: “Күйөөңүз баёо бала. Сиз өзүңүз жардам бериңиз ага. Түшүндүңүзбү?”, – дешет. Түшүндүм, албетте…

Экинчи күнү чын эле Кемчонтойду азгырып көрдүм. “Кел, эрди-катын туурап ойнойлу”, – дедим ага. Бирок ал кечегиден бетер мас эле, көңүлдөнбөй койду. “Койчу, ошондой да оюн болобу”, – деп, тескери карап жатып алды…

Саар менен жеңелер дагы келишти. Бул жолу жаңжал чыкты. “Кызыңар кыз эмес экен”, – дешти Кемчонтойдун жеңелери. “Балаңар эркек эмес экен”, – дешти менин жеңелерим. Тигилер чычалап чыгып кетишти. А беркилер мага: “Бүгүн түнү тырмап болсо да өзүңүздү канатасыз”, – деп буйрук беришти…

Мени саарлап санаа басты. Күйөө кургурум кур дегенде ушул күнү соо болсо экен деп тиледим. Тилекке каршы, тилегим ташкапты. Кемчонтой керели кечке курбу-курдаштары менен куунап, кечинде дагы мас келди. Келип, босогону аттары менен килемдин үстүнө кулады. Ошол бойдон уктады. А мен тагдырыма таарынып ыйлап кирдим…

Мына ушул учурда эшик акырын ачылып, үйгө узун бойлуу киши кирди. Карасам, кайнатам. Ордуман секирип турдум. “Коркпо, мен сени куткарганы келдим”, – деди кайнатам. Анан карылуу колдору менен желкемен жерге басып, секин төшөккө жаткырды. Мен каршылык көрсөткөн жокмун…

– Жалап, – деди Актаң.

Акшам буга каткырып күлдү.

– А кайнатам кайра чыгып кеткенден кийин, мен Кемчонтойду чечинтип, жаныма жаткырып алдым. Ал таң атканда таң калып атпайбы: “Эй, эмне үчүн шейшеп кыпкызыл? Куду анардын ширеси төгүлгөнсүп?”, – деп.

“Тантыба, кылар ишти кылып коюп…”, – дедим эркелеген болуп.

“Менби?” – дейт маңбаш. “Анан ким?”, – дейм ого бетер назданып.

– Жез кемпир, – деп койду Актаң.

– Жез кемпирге жеңелери киришпейби кийин.

– И-и?

– Төртөө тең курсант. Баарысы ыраазы. Мен тарап сүйүнчүлөп, эр тарап сүйүнчү берип жатып калышты. Кайнэнем жеңелериме күмүштөн сырга тагып, кайнатам алтындан билерик салды…

– А кайнатаң кийин катылган жокпу сага?

– О, кеп ошондо болуп атпайбы. Экөөбүз биротоло ойнош болуп алдык.

– Ошентмексиңер, бетпактар.

Акшам адатынча каткырып алды.

– Эки жыл жыргап жашадык. Ышкыбыз өчпөй… Анан ашкере болдук. Шермендебиз чыкты. Адегенде, албетте, кайнэнем билет биздин кылмышты. Ал баласынын көзүн ачат: акмактын арына тиет, жиндинин жинин келтирет. Акырында колуна айбалта берип, өлтүрөсүң экөөнү дейт. Кемчонтой көкнарыдан ичкенинче ичет да, кийин көздөрү канталап, шилекейи куюлуп, биз жаткан үйгө келет. Келсе, экөөбүз жанаша жатабыз. Кемчонтой адегизбей атасын балталады, андан соң мага дап берди. Бирок кудайдын кудуретиби, колун көтөрө албай койду. Шал болгон немедей шалдырап туруп калды. Көзүнөн жаш кетти… Мен анын ошол аквалынан пайдаланып, жалаң көйнөкчөн, жылаңайлак бойдон эшикке чуркадым. Эшикке чыгып, эсиме келбей туруп: “Эл-журт! Өлтүрдү! Өлтүрдү!”, – деп кыйкыра бериптирмин. Аш-паш дебей адамдар чогулуп калышты. Алар көрүштү, түшүнүштү. “Айыптын баары анау аягы суюк аялда!”, – деп чаңырды кайнэнем долуланып. “Жазалаш керек жалапты!”, – дешти калган эркек-аялы. “Айгыр ат апкелгиле!”, – деп айкырышты. “Айгырдан айлансын бул шуркуя! Ак байталга байлагыла, эки жалаптан тең кутулалы”, – деди кайнэнем.