ЫЙМАН СЫРЫ

Чындык биримдикте деп билген мага, диндин өстүрө турган нерсесин, тамырынан бери кыркып жок кылып жатканы даана көрүнө баштады. Ар кандай диндерди карманган өлкөдө католиктердин православие дининдегилерге, протестанттарга, протестанттардын католиктер менен православие дининдегилерге, дагы башка диндегилерге болгон бири-бирин жактырышпай, көрө алышпай, жамандашкандары бизге окшогон билимдүү адамдарга ачык эле көрүнүп, кармап келаткан диниңди таштап кетүү азгырыгына кабыласың. Бул азгырык канчалык күчтүү болсо да адегенде ойлонбой коё албайсың.

Эгерде эки көз караш бири-бириникин туура эмес деп эсептесе, тигинисинде да, мунусунда да чындык жок болсо, анда эч кандай ишеним болбосун, ушул эң жөнөкөй нерсени адамдар кантип эле көрбөй калсын деп ойлодум. Бул жерде бир нерсе бар. Кандайдыр бир жооп болуш керек деп ойлоп, ал жоопту табыш үчүн бул маселе боюнча китептерди окуп, жолуккан адамдардан сураштырдым. Бирок, Сумдун гусарлары дүйнөдөгү эң мыкты полк Сумдун гусарлары десе, сары уландар — дүйнөдөгү эң мыкты полк сары уландар дегенденден башкача жооп таба алган жокмун. Бардык ишенимдин поптору, алардын эң мыктылары  өздөрүнүн ишеними чыныгы ишеним экенин, калгандары адашып жүргөндөр экенин, алар үчүн дуба кылгандан башка эч нерсе кыла албастарын билдиргенден башка эч нерсе айта алышкан жок.

Мен бул жоопту издеп кимге гана барбадым, бирок бири да оңгулуктуу эч нерсе айтып бере алган жок. Бирөө гана бардыгын түшүндүрүп берди, бирок ушундай түшүндүрдү дейсиң, мен экинчи бул суроо менен башка эч кимге кайрылган жокмун. Мен динге ишенбеген ар бир жан динге кирүүгө ниет кылышса (биздин жаш муундардын бардыгы динге кирүүсү зарыл) анда эң алгач өздөрүнө: эмне үчүн католиктердики эмес, диндин толуп жаткан башка агымдарыныкы эмес, сөзсүз эле православие динин туткандардыкы туура, алардыкы чындык? – деген суроого жооп табуулары тийиш деп айттым. Аларды гимназияларда окутушат, ошондуктан протестант деле, католик деле өз динин эң туура деп эсептерин билими жок дыйкан билбесе да, алар сөзсүз билүүлөрү зарыл. Ар бир ишенимдин өз көмөчтөрүнө күл тартып келтирген тарыхий далилдери жетишсиз.

Окутуунун деңгээлин динге чындап берилген адамдардыкындай, бардык ишенимдердин айырмачылыктарын жок болгондой бийиктикке көтөрсө болбойбу? Эски дин кармангандар менен чогуу, бир жолго түшсөк болбойбу? Алар крест, алтардын тегерегинде басуу бизде алардыкынан башкачараак деп айтышчу. Биз айтсак: силер ишенген Никей белгилерине, жети купуя сырга биз деле ишенебиз. Келгиле, ушул нерсени бирге карманалы, калгандарын өзүңөр билгендей кыла бергиле. Биз негизги нерселер боюнча биригели. Католиктерге, протестантарга деле диндин негизин түзгөн маанилүү жерлеринде чогуу бир маанилүү жерлерден биригип, калган жерлерин өзүбүз билгендей жасайлы десек эмне үчүн болбосун? —дедим.

Ал мени оюма кошулду, бирок мындай чегинүүлөр диний бийликтегилерге ата-бабалардын динин бузуп жатасыңар деген дооматка кабылышат, бул бөлүнүүлөргө алып келет, ал эми диний бийликтегилердин максаты – грек-орус православие динин ата-бабалардан бери кандай келатса, дал ошондой булгабай таза кармоо болуп саналат деди мен аңгемелешкен адам. Мен эми түшүндүм. Ишенимди, жашоонун маанисин издеп жүрсөм, а алар адамдардын алдында милдеттерин аткарыштын эң мыкты жолдорун издеп жүрүшүптүр. Алар ошол адамдык милдеттерин аткарып жатышып, ал иштерге адамдарча мамиле кылышат тура. Кудай алдында алар адашкандарга боор тартып, аларга канча дуба кылышпасын,— адамдардын ишин аткаруу үчүн зордук керек, ал болгон, болуп жатат, жана боло да берет. Эгерде эки ишеним ар бири өзүнүкүн туура десе, бириникин бири жалганга чыгарса, анда өз диндерине тартуу үчүн, алар өз диндерине даабат кыла башташат.

Эгерде, жалган ишенимди, өздөрүн туура жолдомун дешкен чиркөөнүн тажырыйбасы жок уулдары даабат кылып, аны коргоого алышса, алар китептерди өрттөбөй, башка агымдарга кошулам деген уулдарын жок кыла албай коюшпайт. Православиенин ою боюнча, жалгандын жалынында куйкаланганга татыктуу, адамдарды чиркөөдөн азгырып, өздөрүнө тартып  кетип жаткан сектантты эмне кылыш керек? Анын башын алгандан же зынданга салгандан башка чара барбы? Алексей Михайловичтин убагында андайларды өрттөп жиберишчү, башкача айтканда, жазалоонун эң жогорку чарасын колдонушчу; биздин убагыбызда деле жогорку жазаны беришет, – жалгыз камерада олтургузушат. Мен бул нерселер ишеним үчүн аткарылып жатканын көрүп, аябай жаман болдум, акырындап православиеден кол үзүүгө жакындай баштадым.