ЫЙМАН СЫРЫ

Жан-дилим менен талаш-тартыштардан, карама-каршылыктардан качып, чиркөөнүн койгон шарттарын болгон акылыма салып түшүнүүгө далалат кылдым. Чиркөөнүн ырым-жырымдарын аткаруу менен, бүт эркимди жооткотуп, адамзат жараткан уламыштарга баш ийдирдим. Мен ата-бабаларым менен, менин сүйүктүүлөрүм – атам, апам, чоң ата, чоң энелериме жанымды коштум. Алар, мурда жашап өткөндөр: ушул динге ишенишкен, ушул дин менен жашашкан жана мени жарык дүйнөгө алып келишкен. Миллиондогон мен сыйлаган элден чыккан адамдарга кошулдум. Мындан тышкары, бул аракеттердин жаман жактары жок эле (мен өз каалоолорун тыя албагандарды жаман иш кылды деп эсептечүмүн).

Таңдын атышы менен чиркөөгө баратып, өз текеберчилигимди жеңиш үчүн, чоң ата чоң энелериме, замандаштарыма жакындаш үчүн, жашоо маанисин издөө үчүн тынч жашоону курмандыкка чалганым үчүн, бул жашоодо жакшы иш кылып жатканымды билчүмүн. Мындай жакшы нерселер чиркөөдө сыйынуу убагында, жүгүнүп дубаларды окуп жатканымда, башка ырым-жырымдарды аткарып жаткан учурларда да болчу. Булар кичинекей эле курмандыктар болсо дагы, ал жакшылыктар үчүн жасалган курмандыктар.

Үйдө, чиркөөдө сыйынып, орозо кармап, дубаларды окуп жүрдүм. Чиркөөдөгү кызмат кылуу убагында ар бир сөзгө кулак төшөп, анын маанисин түшүнүүгө аракет кылчумун. Түшкү сыйынуу убагында мага эң маанилүү: “Бири-бирибизди сүйөлүк, пикирлеш бололук…”— деген  сөздөр болчу. Андан аркы “Атасы, баласы жана ыйык жанга тобо кылалы”— деген жери кулагымдын сыртынан кетчү, анткени, мен аны түшүнчү эмесмин.

XV

Мага ул убакта жашоону улантуу үчүн, бир нерсеге сөзсүз ишенишим керек эле, ошондуктан диний окуудагы карама-каршылыктар менен түшүнүксүз нерселерди өз эркимен тышкары, өзүмдөн жашырып билмексенге салып жүргөн экенмин. Бирок, ырым-жырымдардан маани издөөнүн да чеги бар эле. Эгерде, кудайга жалынуунун негизги сөздөрү барган сайын мага түшүнүктүү болсо, кээ бир сөздөрдүн маанисин араң-араң түшүнчүмүн: “Ыйыктардын ыйыгы, биздин улуу өкүмдарыбызды жана бардык олуя-ыйыктарды эстөөчүлөр, өзүбүздү-өзүбүз, бирибизди-бирибиз, бардык жашоочуларды Христос-кудайыбыздын колуна тапшырабыз.” Эгерде, мен падышанын жана анын жакындарына көп кайталанып окулган дубаларды, алардын башкаларга караганда азгырыкка көбүрөк жакын экени, ошондуктан дубага көбүрөк муктажтыгы менен түшүндүрсөм, ал эми душмандар менен митайымдардан сактоо тууралуу дубаларды душман деген эң чоң тозооку экени менен түшүндүрсө болот эле, херувидин купуя сыры жөнүндө жана ушу сыяктуу дубалар, бардык дубалардын үчтөн эки бөлүгү таптакыр түшүнүксүз дубалар болчу, аларга түшүндүрмө издеп жатканда өзүм калп айтып жатканымды, ошол калп менин ишенимимди жоготуп, кудайга болгон мамилемди талкалай баштаганын сезчүмүн.

Ошондой эле сезимди чоң майрамдарды майрамдоо учурунда башымдан өткөзчүмүн. Ишемби күндү кастарлап, башкача айтканда, кудайга кайрылууга бир күндү атайын арнаганы мага түшүнүктүү эле. Бирок, негизги майрам мен чындыгын элесте албаган жана түшүнбөгөн, жекшембиде болгон окуяларды эскерүү болчу. Ар аптанын жекшембиси майрам күн эсептелчү. Ушул күндөрү аткарылчу евхаристия (сыйынуулардан кийин Христостун эти жана каны деп элестетишип, вино ичилип, нан желет) купуясы мага таптакыр түшүнүксүз эле. Христостун туулган күнүнөн башка бардык он эки майрам укмуштарды эскерүү болчу, мен аларга кол шилтеп таштап салбас үчүн, эстебегенге аракет кылчумун. Бул майрамдарды майрамдоо учурунда булар канчалык маанилүү болсо, мага ошончолук терс таасир бергендиктен, ал сезимимди жашырыш үчүн бир нерселерди ойлоп таап же мени азгырган нерсени көрмөксөн болуп койчумун. Мындай сезимдер адаттагыдай эле дайыма аткарылып турчу чокундуруу жана Христостун каны деп вино ичилип, эти деп нан жеп тазалануу учурларында айрыкча күчтүү болор эле. Бул жерде жолуккан түшүнүктүү эле аракеттер, мага жасалмадай көрүнчү, ошондо мен: же калп экенин мойнума алсамбы, же эч нерсе болбогонсуп көңүлүмө албай койсомбу дегендей кызык абалда калчумун.

Көп жылдан кийин биринчи жолу тазаланууга барганымдагы оор сезим алигиче эсимде. Ырым-жырымдарды аткаруу, ыйман сырыңды ачып тобо кылуу, – бул нерселер мага түшүнүктүү болчу, жашоо мааниси мага ачылып жатканына кубанычтуумун. Тазалануунун өзүн Христосту эскерип, күнөөлөрүңдөн арылып, анын окуусун кабыл алуу деп түшүнчүмүн. Бул ой балким жалган, жасалма болсо да, мен анын жасалмалыгын байкаган жокмун. Жөнөкөй эле бир поптун алдында башымды ийип, кетирген бардык күнөөлөрүмдү мойнума алып, шөмтүрөп туруп, ушул дубаларды ойлоп табышкан ата-бабаларыбыз жан-дүйнөбүз менен кошулуп, бир ишенимдеги дин тутуучулар менен бир катарда туруу мен үчүн кубанычтуу эле, ошондуктан менин ойлорумдун жасалма экенин сезген жокмун. Бирок, поп мен билген нерселерди кайталоомду талап кылып, мен азыр жута турган чыныгы дене менен кан экенин айтып ишендире баштаганда жүрөгүмө бирөө сайып алгандай болду; бул жалган болгону аз келгенсип, мындай катуу талапты кайдагы бир чыныгы ишеним деген эмне экенин өмүрүндө билбеген бирөө коюп жатканы жагымсыз болчу. Мен азыр ал жөнүндө мындай дээр элем, ооба, ал катуу талап экенин ал кезде ойлонгон эмесмин, бирок көңүлүм кирдеп, жан-дүйнөм ага каршы чыгып, аябай кыйналып турган эле.