Жашоо кумары

Түш ченде канаттуулар, жапайы жаныбарлар көбүрөөк жүрчү сазга жетти. Тагдыр аны сынап жаткандай, – мылтыктын огу жетчүдөй эле жакын жерден жыйырмадан ашык бугунун үйүрү менен чубап өттү. Аларды кубаласа жетчүдөй болуп, тигилердин артынан текиреңдеп жүгүрүп ээрчип алды. Алдынан оозуна кекилик тиштеп алган кара-күрөң жүнүн сеңселтип, келишимдүү кундуз чыга калды. Ага катуу кыйкырып, таш ыргытты. Кыйкырык канчалык коркунучтуу чыкса да, чочуган кундуз оозундагы олжосун түшүрбөй качып жоголду.

Кечинде камыш аралап, акиташтуу жерден аккандыктан суусу киргил сүттөй болгон булакты бойлоп, өйдө карай бет алды. Сабагынан бекем тартып, жумшак ным жерден оңой суурулган камыштын, кичинекей бөрктүү мыктай, пияз сыяктанган түбүн чайнап жеп көрдү. Пияздыкындай түбү жумшак, кыртылдак, ал эми өйдө жагындагы сабагы катуу келип, бул деле аш болумдуулугу жагынан жанагы мөмөлөрдөн көп деле айырмасы жок болуп чыкты. Ошентсе да жоктон көрө жогору эмеспи, ал баштыгын жонунан алып ыргытып, төрт буттап чөгөлөй калып кепшөөчү жаныбарлардай оттоп кирди. Ал аябай чаалыкты, жаны жер тартып жаткысы келет; бирок, Кичинекей Таякчалардын Өлкөсүнө тезирээк жетсем деген тилеги, андан да күчтүү курсагынын ачтыгы аны жаткызбай алга сүрөп турду.

Алыскы түндүктө болбой турганын сонун билсе да, үмүт кылып чалчык-көлмөлөрдөн бака издеп көрдү, курт карап жер чукулады. Күүгүм боло жаздап калганда бир көлмөдөн жападан-жалгыз сүзүп жүргөн балыктын кичинекей чабагын көрдү. Оң колун ийнине чейин сууга малып, чабакты кармоого аракеттенди, бирок чабак жылбышып колдон чыгып кетип жатты. Анан эки колдоп кармоого киришти. Бир кезде буту ылайга жылбышып, белине чейин сууга жыгылды. Суу ылайланып, эч нерсе көрүнбөй, ал тунгуча күтүүгө мажбур болду. Ал улам-улам, суу тунуп, кайра ылайлангыча чабакты кармай албай убаралана берди. Акырында суу тунгуча күтүүгө чыдамы жетпей калды. Баштыгынан кичинекей калай чаканы алып чыгып, көлчүктөгү сууну сузуп төгүп кирди. Адегенде болгон күчү менен сууну бат-бат сузуп жакын жерге төгө бергендиктен, суу көлмөгө кайра агып толуп калып жатты. Анан ал этияттап, шашпай алыс төгө баштады. Көлчүктөгү суу азайган сайын, жүрөгү дүкүлдөйт. Жарым сааттын ичинде көлчүктүн түбүндө сузуп алар бир кашык суу калган жок. Бирок, балык да жок эле. Абай салып караса, чабак таштын жападан жалгыз коңулу аркылуу жанындагы чоң көлчүккө сүзүп өтүп кетиптир. Андагы сууну бир сутка ташыса да түгөтө алмак эмес. Аттиң, мурда көргөндө ал тешикти бүтөп салып, балык анын колуна тиймек экен. Айласы кетип ызага буулукан жолоочу нымдуу, сыз жерге олтура калып ыйлап жиберди. Адегенде үнүн чыгарбай солкулдап, анан тегеректеп турган таш боор талаанын тынчтыгын алып өңгүрөп кирди; аягында жаш чыкпаса да шолоктогонун баса албай көпкө энтикти.

Бир топтон кийин эсин жыйып, отун чогултуп от жакты; жылынып, жылуу суудан ичи толгуча ичип, таштуу бурчукта кечээки түнкүдөй жайгашып уйкуга кетти. Уктардын астында ширеңксин суу болгон жокпу деп текшерип, саатын бурады. Жамынган төшөгү ным, муздак болчу. Чыккан буту от менен жалын болуп күйөт. Бирок ал, тамактан башка нерсени ойлонууга чамасы жок эле, түшүнө тойлор, тойго жайылган түркүн тамактарга толгон дасторкондор кирип чыкты.

Ал чыйрыгып, ооруп ойгонду. Күндүн көзү көрүнбөйт. Асман менен жер баштагыдан да үтүрөйүп, караят. Этек-жеңди жулган муздак шамал дөңсөөлөрдү аппакка боёгон алгачкы жааган карды сапырылтып учуруп жатыптыр. Суу аралаш нымдуу кесек кар жаап жаткандан болсо керек, от тутандырып, суу кайнаткыча аба улам коюланып, агарып чыккандай сезилди. Адегенде түшкөн кар жерге жетпей эрип кетип жаткан, бирок күчөп жаап келгенде жердин бети көрүнбөй калыңдай баштады, жыйнап алган эңилчекти кар басып, от быкшып барып өчүп калды. Бул аны сапарга кайра аттан деген белги болчу, ал баштыгын жонуна илип, белгисиз тарапка алгалап жөнөдү.

Ал эми Кичинекей Таякчалардын Өлкөсү жөнүндө да, Билл жөнүндө да, Диз дарыясындагы жашырын жер жөнүндө да ойлонбой калды. Анын бүткүл дитин бир гана тамак ээлеп алды! Ачарчылык аны акылынан айнытып, жинди кыла баштады. Ага кайсы тарапка барса да баары бир болчу, иши кылып түз жер менен жыгылбай кете берсе болгону. Кардын астынан сыйпалап мөмө издеп таап, камышты тамыры менен жулуп жеп барат. Бирок, алар өзөгү карайып, оозунан аккан кара сууну токтото алган жок. Бир кезде ал кычкылыраак келген, даамдуу чөп таап алды, бирок ал өтө аз эле. Жерге жабышып өскөн чөптү калың кардын астынан табыш кыйын болчу. Ал түнү от жагалбай, ысык суу да ичкен жок, суу төшөгүн жамынып кезерип ачка боюнча, уйку-соонун ортосунда кыйналып чыкты. Эрип жааган кар жамгырга айланды. Бетине тийген муздак жаандан улам-улам чочуп ойгонуп жатты.