Жашоо кумары

Кайрадан таң атты. Күн дагы эле бүркөк, бирок жаан басылыптыр. Жолоочунун ашказанындагы сыздаган оору басылбаганы менен, эми ал анча кыйналбай, табити жоголуп, тамакты ойлобой калыптыр. Акыл-эси тазарып, кайрадан Кичинекей Таякчалардын Өлкөсү жөнүндө, Дез дарыясындагы жашыруун жери жөнүндө ойлоно баштады. Мурда айыргандан калган төшөгүнүн бирин тилкелерге бөлүп, кан акканча жооруган бутун таңды, шишиген бутунун таңуусун жаңылап, бүгүнкү сапарына камынды.

Баштыгын чогулта баштаганда бугунун терисинен тигилген баштыкчаны, бир топко чейин кармалап ойлонуп турду да, таштап сала албай чоң баштыкка кайра салып койду.

Жамгыр карды эритип, эми дөңчөлөрдүн төбөлөрү гана агарып турду. Күн көрүнүп, жолоочуга бара жаткан багытын аныктап алууга мүмкүнчүлүк ачылды. Ал акыркы күндөрү адашып жүрүп, сол тарапка көбүрөөк кетип калган сыяктанат. Эми туура жолго түшүү үчүн оңго жакка бурулду. Ачкачылык көп кыйнабай калганы менен аябай алсыз эле. Ал улам токтоп, мөмө терип, камыштын түбүн жулуп жеп коёт. Оозуна ачуу даам келип, шишип кургаган тили батпай акактайт.

Баарынан да жүрөгү кыйнай баштады. Бир аз баскандан кийин бирде көкүрөгүн жарып кетчүдөй дүкүлдөп, бирде сыздап ооруп, бирде кысылып, аба жетпей тумчуктуруп, башы тегеренип, эстен танып жыгылып калчудай араң баратты. Түшкө жуук чоң көлчүктөн эки чоң чабакты көрдү. Көлчүктөгү сууну чакалап кургатуу мүмкүн эмес эле, эми ал куулук кылды, балыкты аңдып туруп чака менен сузуп алды. Алардын чоңдугу чыпалактай эле болчу, аны жешке көп деле табити таркан жок. Ашказанынын оорусу акырындап басаңдап, уйкуга кирген сыяктуу басылып калган. Балыкты жегиси келбей жатса дагы чийки боюнча майда чайнап жутуп алды, анткени анын ачкадан өлгүсү келген жок.

Кечинде ал дагы үч чабак кармады, экөөнү ошол замат жеп, бирөөсүн эртең мененкиге калтырып койду. Күндүн нуруна тез эле тоборсуй түшкөн эңилчектен чогултуп от жакты. Суу кайнатып ичип жылынып алды. Бул күнү ал он милге жетпеген аралыкты, эртеси жүрөгү улам кармап олтуруп беш милге жетпеген жолду басып өттү. Ашказаны иштебей, таптакыр тамак жегиси келбейт.

Бул жерлер ага тааныш эмес болчу, бугулар, карышкырлар бат-бат жолуга баштады. Ээн талаада алардын улугандары угула калып жаткан, бир жолу аны үч карышкыр аңдып ээрчип алышканын байкап калды. Дагы бир түндү өткөзүп таң атканда акыл токтотуп, тери баштыкчанын боосун чечти. Баштыкчада чоңдору буурчактын данындай, көпчүлүгү кесек кумдай, алтын жаркырап көрүндү. Жолоочу аны тең экиге бөлүп, бир бөлүгүн төшөктөн айырып алган тилкеге ороп, белгилеп туруп, жакын жердеги асканын бетиндеги коңулга бекитти. Экинчи бөлүгүн кайра баштыгына салды. Акыркы төшөгүнүн четинен айырып бутун ороду. Мылтыгын таштаган жок, анткени Диз дарыясынын жээгинде ок-дарылары бар болчу.

Бул күнү да айлананы туман басып турду. Анын обору кайра ачылды. Ал алсырап калган эле, башы айланып, көзү караңгылап, кээ бир учурларда такыр эле эч нерсе көрбөй калып жатты. Чалынып, улам-улам жыгыла берди, бир жолу кекиликтин уясын баса жыгылды. Уяда бүгүн эле жумуртканы жаңы жарып чыгышкан төрт кызыл эт балапан бар экен; бирөө бир жутумдан чыкпаган майда эле; ал сугалактык менен балапандарды биринин артынан бирин түрүүлөй сугунуп кирди: алар анын тишинде жумуртканын кабыгын чайнап жаткандай кычырап турду. Эне-кекилик чарк айланып кыйкырып айбат кылып кадимкидей чабуул коюп жатты. Аны мылтыктын кундагы жыга чабайын деди эле, бирок секирип тийгизкен жок. Бир кезде жерден таш алып, канатын талкалай сокту.

Кекилик сынган канатын сүйрөп арылап качты, жолоочу артынан калбай кубалап алды. Жөжөлөр анын оборун ого бетер ачып жиберген. Салмагын соо бутуна салып, оромпой тепкенсип сороңдоп, улам таш алып ургулап, кекиликтин артынан жете албай, бирде каргылданган үнү менен кыйкырып, бирде жыгылган жеринен унчукпай тиштенип туруп, башы айланган сайын көздөрүн ушалап, эси ооп жыгылып калбагандын аракетин жасап келет.

Кекиликти кубалап келе жатып, коктунун таманындагы саздан адамдын изин көзү чалды. Ал из аныкы эмес болчу. Биллдин изи болсо керек. Бирок, токтоп караганга чамасы чак эле, кекилик алыстап бара жаткан. Адегенде аны кармап алып, анан кайра келип изди карамак болду. Кекилик чарчап жыла албай капталына жыгылды, бирок жолоочу да чаалыккан эле. Ал күйүгүп, басканга алы жок, кекиликке он метрдей жерде сулап жатты, жадагалса анын сойлогонго да дарманы калбаптыр. Бир аз эс алып, ага жакындаганда, кекилик да эс ала түшкөн экен, колун созуп мына кармайм дегенде тура качты.