Мунабия

Менин жүрөгүм зырп этип, апамды койгондон үч күн өткөндөн кийин шаарга, ишиме шашып кеткенимди эстеп өттүм. Байкуш апама таңыркадым, эмне үчүн ошолордун баарысын айтты экен деп. Бирок керээз дегенди а-бу деп тескеп отурбайт дечи.

–Ата, – дедим мен анын жанына барып, – анан эмне үчүн бизди кыркына чейин калгыла, энеңердин сөзү ушундай деп калтырган жоксуңар?

Атам башын буруп мени ормоё карап койду.

–А силер калат белеңер?

–Калыш керек эле да.

–Өкмөт уруксат береби ошого?

–Аны көрүшөт элек.

–Бербейт. Элдин баары кырк күндөн өлүк көөмп жүрүп алышса, ишти ким иштейт?

–Ал сиздин жумушунуз эмес да.

–Бар, жат укта!

–А Мунабия тууралуу апам эмне деди эле?

–Уккан эмесмин.

–Кантип уккан жоксуз? Эл айтып атпайбы?

–Эл айткан жери жок. Уктачы!

–Качпаңыз ата. Биз сүйлөшүшүбүз керек.

Атам үнсүз жатып калды. Мен жанында тура бердим.

–Жарыкты өчүр! – деди атам. Мен өчүрбөй тура бердим. Көпкө турдум. Акыры жооп берерсиң деп мелтейип турам ичимде. Бирок атам да көгөрүп жата берди. Таптакыр козголбойт. Мен мурдумду шуу тартып, тамагымды катуу-катуу жасап оройлоно баштадым. Кыжырымдын келгенин атама сездирип жатам. Ошентсем бир маалда атам секин ордунан тура баштады.

–Сен эмне, мени тергегени келдиңби? – деди керебетке олтургандан кийин башы калч-калч этип. – Баары бүтүп эми сен калдыңбы? Мени эмне жайыма койбойсуңар ыя?! Мен өлүп берсем жаныңар тынабы?

–Апамдын керээзин айтып атпаймбы, – дедим мен тайсалдай түшкөнүмдү билгизбей.

–Апаң андай сөз айткан эмес! Калп, Ажике жеңеңдин чыгарганы!

Атам адегенде үнү каргылданта катуу бакырып алып, кайра ошол замат ыйламсырап, доошу чыкпай калды.

Мен атамды аяп кеттим, бирок апам үчүн деген боор толгоом дагы да күчтүүлүк кылып:

–Айтпаса да апамдын каалаганы ошол Ажике жеңем айткандай болчу. Сиз аны аткарышыңыз керек, – дептирмин. Ошентсем атам жаштуу көзү менен мени тир укмуштай кыжаалат карап алды: «Анда мен да өлөйүн, антпесем силер өңдөнгөн кеңкелестер тирүү кишинин каалаганы менен эсептешпейт турбайбы. Өлөйүн анда, башка арга калган жок», – деп караган экен ошондо көрсө байкуш атам. Мен аны кайдан түшүнөйүн, түшүнмөк тургай атамдын ошондо башы шылкыйып мага үн ката албай калганына маашыр боло, жеңишке жеткен кишиче эртеси шаарды көздөй машинаны учуруп, көңүлдүү кеткем.

Туура үч күндөн кийин баарыбыз тең телеграмма алдык. Келсек небак боз үй тигилип, атам байкуш көк беденин үстүндө, муздакта, жалаңкат шейшепке оролуп жатыптыр. Биз баргандан кийин айылдагы жаңы салт боюнча бош керебетти үйдүн ортосуна чыгарып, сөөктүн бетин ачып, үстүн кара тукаба менен жаап коюшту.

Ыйлай-ыйлай басылып, элге аралаша баштаганыбызда мен биздин ага-туугандардын кебетесинен билдим бирөөнүн азага келбей жатканын. Көрсө ал Мунабия экен. Кобурашкандардын сөздөрүнөн байкасам анын азага келишине Ажике жеңем баш болгон апамдын бүт абысындары каршы чыгып,

эркектер болсо Мунабия келбесе болбойт деп, эки ача пикир айтып жатышкан көрүнөт. Маган баары бир өңдөндү. Келсе келсин, келбесе койсун, андан эми эч нерсе өзгөрүп кетпейт. Бирок Ажике жеңемдер каршы болуп жаткандан кийин аны келтирип, чатакты кайрадан ырбатып эмне кылат дейм ичимде. Аңгычакты бирөө келип, мени Конокбай авамдар чакырып атат тигинде деп, сакалдуулардын ичине чакырып барды. Биздин үйдүн төркү бөлмөсүндө отурушкан экен.

–Келе гой садага, ыйлап бугуңду чыгардыңбы биртике? Ыйлагын ошентип, атаңа канча ыйласаң, сага да кийин балдарың ошончо ыйлайт, – деди Конокбай абышка менин колдорумду сылагылап, жүзүнөн мээрим чачыратып. Анан ал мени чакырткандагы максатын айтты.

–Оош-кыйышы жок, өйдө-ылдыйы жок турмуш болбойт, Такен, айланайын. Баарыбыздын тең эле өмүрүбүз ошондой, бир кылка ак же бир кылка кара жашаган адам болбойт, сени биз эстүү деп, чоң азамат болду деп кеңешке чакырып турабыз. Атаң маркум өлөрүндө бир сөз айтып кетти, ошону аткарбасак болбогону турат…

Мен «айта бериңиз» деп башымды жерден албай сөз аягын күттүм.

–«Мунабияны сөөгүмө коё бергиле, кара кийип башымда олтурсун» – дептир атаң.

Менин көздөрүм ымыр-чымыр болуп кетти. Дагы айтайын Мунабиянын келиш-келбеши мага баары бир эле, бирок атам байкуштун керээзи мага катуу тийди. Маркумдун эң акыркы жолку мени жек көрүүсү, ошондогу жаш аралаш кыпкызыл болгон көзү менен мени акыркы жолу карашы ок болуп келип, жүрөгүмө кадала түшкөндөй алсырадым. Бүк түшүп отурган бойдон Конокбай карыянын алдынан козголгонум жок.

–Ай, сандырак, бери кирчи, – деп ал сырттан башбактаган балдардын бирин чакырып алды. – Азыр ылдый Мунабияныкына тызылдап барып: «Жанузак атам өлөрүндө сизди азама келсин деп керээз айтыптыр», – дегин.

Түшүндүңбү? Башка сөз айтпа, калганын ал өзү билсин.

–Албетте өзү билсин. Бир ооз эле айтып коюу керек мындайда. Парздын иши деген ошондой болот, – деп жанында олтургандар Конокбайды колдошту.

–Ай, сандырак, баягы жомоктогу сандыракча жеткиче айтар сөзүңдү тескери буруп алып жүрбө, эсиңе бекем түйүп ал! – деп дагы бирөө тыңсына кеткенде отургандардын баары жайма-жай күлүп калышты.