АЙКӨЛ МАНАС БАЯНЫ

Келжейип басып жүргүчө

Быйыл кең-кесири тоёлу,

Акбалтай тилин алалы,

Быйыл арыптап малды табалы.

Тирүү жанга мал керек,

Малды жыйнап калалык.

Семирип-сергип алалык.

Жан аябай мал жыйнап,

Кара калмак, манжууга

Тең тууган болуп калалык.

Капанын баарын таштайлык,

Быйыл кайратты мыктап

баштайлык».

«Карып Балтай абаңдын

Айткан сөзү акыл - деп,

Акбалтай тилин албастын

Жети атасы капыр - деп,

Жетик Балтай муну айтып,

Жетелүү сөзү акыл» - деп,

Абам Жакып муну айтат.

Кырк үйлүүнүн баарысы,

Азып барган бул журттун

Акбалтай, Жакып карысы,

Кырк үйлүү кыргыз баарысы

Кызматка кирди баарысы.

Алтын кенин казышты,

Казып алган алтынды

Дорбого салып катышып,

Керек десе калмакка

Төрт түлүк малга сатышып,

Шамыянын шайлатып,

Кош өгүзүн байлатып,

Жердин жүзүн ачтырып,

Уучтап тукум чачтырып,

Эгин айдап, жай болуп,

Эсепсиз кыргыз бай болуп,

Ак буудай данын чайнашып,

Эшигинин алдына

Алтыдан тулпар байлашып,

Айдап алган эгиндин

Кочушун койго сатышып,

Табагын тайга сатышып.

Жан аябай жарышып,

Сан кара күтүп бай болуп,

Көңүлү мындан жай болуп,

Санаасы менен болтуруп,

Сандыгынын баарысын

Сары алтын мүлккө толтуруп.

Байлыгын мүлккө толтуруп,

Короосун чаңга жашырып,

Бай Жакып деп аталып,

Сан кара күтүп эр Жакып,

Төрт түлүгү шай болуп,

Төрө агаң Жакып бай болуп,

Астыңкы эрдин шалпайтып,

Эки өркөчүн каркайтып,

Атаны алты сан болуп,

Абаң Жакып бай болуп,

Ал Алтайда турганда

Абаң Жакып көкжалдын

Алтыны жети там толуп,

М А Н А С

Адырда жылкы алты сан,

Аргымак, буудан аралаш

Жакып күтүп сан кара,

Көңүлү күндө жай болду,

Абаң Жакып кайрандын

Көңүлү журтка жай болду,

Алтайда манжуу, калмактан

Баарынан Жакып бай болду.

Байлыгы журтка билинип,

Улук экен Эсенкан

Анын даңзасына чийилип,

Аты жетти Алайга,

Абаң Жакып берендин.

Атагы журтка жайылып,

Сан кара күтүп бай болуп,

Бичик чийип кат алып,

Бай Жакып - деп аталып,

Өрүшкө малы толуптур,

Алтайдагы көп журтка

Аты Жакып берениң

Олуя чалыш болуптур.

Атактуу Жакып бай болуп,

Эчен жылы болгуча

Бир балага зар болуп.

Ошондо Жакып: «Ушунчалык сан кара мал күтүп алып же балам жок, көргөн күнүм кандай болот?» - деп, кырк үйлүү кыргызды жыйып алып:

«Бул каран калган көп малды ким ээлейт?» - деп, адам таппас ой кылып, ааламга жетер той кылып, Жакып жараткандан бала сурап муңканып ыйлап турган жери.

«Малды күттүм, балам жок,

Жараткандан көп тилейм -

Менин бала күтөр чамам жок.

Тоодогу жылкым тогуз сан

Тобурчак тулпар алам жок,

Тозокко жыйган каран мал,

Муну тосуп алуучу

Тозоктуу дүйнө балам жок,

Тобурчак, тулпар мээси жок,

Муну тосуп алчу ээси жок!

Кудайдын кылган ишине

Муну көтөрбөскө чара жок,

Ээси жок каран мал

Муну тосуп алчу балам жок,

Куу дүйнөнү көп жыйдым,

Же бала табаар чамам жок,

Бу дүйнөнү көп жыйнап,

Мураска минтип жетемби?

Атаным алты сан болду,

Баласы жок сандалган

Жакыбың мындай жан болду.

Тегинге жыйган ээсиз мал

Теңшерсем эркек балам жок,

Тегеренет эсен жан.

Турага толду кайран мал,

Туякка эркек бала жок,

Тура албас болду кайран жан.

Менин жүктөрүм атан, пил болду,

Береки алган жарым Чыйырды

Алганым эчен жыл болду,

Солбуп чачын тарабайт,

Соолгур кандай күн болду?!

Баатыркан кызы Бакдөөлөт

Менин баштатан жарым ушу эле,

Барктасам бала төрөбөй

Баарыдан мүшкүл иш болду!?

Ээси жок малды көп күтүп,

Ээ мураска жетемин,

Баана кылган бала жок

Туяксыз өтүп кетемби?!

Аргымак бактым мээси жок,

Муну баптап минер ээси жок!

Мен Алтайга келгени

Каран малды көп жыйып,

Бастырып төргө чыкпадым,

Же «баа» эткен үнүн укпадым.

Арманым калың, ичим чок

Алтайга минер буудан жок,

Өзүм менен уялаш

Айдалган сегиз тууган жок,

Ичим капа, боорум чок.

Мал үзүрүн көрүүчү

Баатыр кыргыз журтум жок,

Эңкейип кетсем элим жок,

Ээсиз малды жаюуга

Менин эзелки турган жерим жок.

Бул Алтайда курган журт

Эңкейип кетсем элим жок,

Элим турмак бул жерде

Эш кармарга жээним жок.

Астымда турган ага жок,

Алтайда туруп күн көрдүм,

Арка кылган тага жок,

Менин байлыгым калың санда жок