АЙКӨЛ МАНАС БАЯНЫ

Көк марал кууп уй кылат,

Бээжин эмес, ал Манас

Көрүнгөн жерди буй кылат.

Он эки кылым түк салбайт,

Ойрон Манас туулса

Укурук кайрар түк калбайт,

Кагышып Манас чыкканда

Бет алып менде баралбайт,

Укурук кайрар түк калбайт,

Манас чыкса жан калбайт.

Буруттан туулат ал Манас

Бусурмандын диниде,

Бурмалабай чын айтам

Бээжинге душман зилинде.

Кынсыз кылыч байланат,

Кызыталак ал көк жал

Каары тышка айланат.

Ичсе канга түк тойбойт,

Бет алганды түк койбойт.

Кабагы бийик, заары бар

Аркасында белгиси

Кара көк жал жалы бар.

Анын колдогону кожо сан,

Чын жолдошу кырк чилтен.

Ошол Манас туулса

Каарды катуу салбайбы,

Капкайда кегин албайбы,

Каканчылуу Бээжинди,

Таш сайынган кытайдын

Тазасын кырып салбайбы,

Кызык кылып кытайды

Кыйла жерге жөлөнтөт,

Каарына тийгенди

Так кыпкызыл канга бөлөнтөт.

Өлбөй адам калабы,

Аман болсок көрөрбүз

Аты бар Манас баланы,

Ачуу салып ичирет.

Тамакка салып тузуңду,

Ошол Манас чоңойсо

Аман болсо көрөрсүң,

Олжо кылып талкалап,

Так беш көкүлдүү кызыңды,

Өрттөйт Бээжин шаарыңды,

Талкан кылат баарыңды.

Ошол Манас катылса

Эгерде бизди оң кылбайт,

Эзели бизди соо кылбайт,

Таш сайынган каныңды,

Талкан кылат шаарыңды.

Айдарлууңду кул кылат,

Күрмө кийген күчтүүңдү

Таманга салып жүн кылат.

Төбөңдөн кирип басуучу,

Канкор бурут чоңойсо

Сенин төрт түлүгүң чачуучу,

Бейлеп, каным, күтүнгүн

Бейлебей жатып сен алсаң,

Сен эртеңки күндө көрөрсүң,

Сен, каным, көзүңө кирген түтүндү.

Бедөөнүн чачын өрүп ал,

Бейлебей койсоң бул ишти,

Он чакты жылдын ичинде

Берен Манас көк жалды

Сен бул Бээжинден көрүп ал!

Ошол Манас чоңойсо

Тийип алат жылкыңды,

Буюрбасын калп айтсам,

Сенин умачтай ачат уйкуңду.

Жаздын күнү болгондо

Жалдуу байтал мингизбей,

Какан кандын Бээжинге

Калайман салчу эр ошол.

Айтсам мүшкүл билинди:

«Атактуу Манас эр чыгып,

Бээжинден сурак алат» - деп,

Алдыңдагы чоң даңзага чийилди.

Менин сүйлөгөнүм жаттанды,

Бээжинге мүшкүл аттанды.

«Сулайман тийбес Бээжиндин

Тагын тартып алат» - деп,

Бир атагы Манастын

Бичигиңе катталды.

Шумдуктун асты билинди:

«Аты Манас көк жал» - деп,

Таксыр, сиздин боотайыңа чийилди.

Даңзадан көрүп күйүндүм,

Ушунчалык шаардын

Улугу элең, Эсенкан,

Таксырым, сизге жүгүрдүм.

Бузулуп кетти көргөн түш,

Таксыр, Эсенканым, ук

Манасы кандай мүшкүл иш!

Туулса Манас каркыбар,

Атагы Манас аты бар,

Мунун бичикке түшкөн каты бар.

Окуп алып ал катын

Таксыр, боконо сөөгүм болкулдайт,

Болкулдаган себеби -

Аты Манас шер ошол,

Кытай эмес кылымды

Кырып кетчү шер ошол.

Угулуп мынча сааты бар,

Ок жетпеген аты бар,

Ок өтпөгөн тону бар.

Арслан Манас көк жалдын

Ичсе канга түк тойбос,

Кытай эмес кылымды

Туулса жанды түк койбос,

Арбагы оор, аты улук

Берени ошол, бели ошол

Бул Каканчылуу Бээжинди,

Топон суу кирбес жериңди

Тополоң салчу эр ошол.

Ошол буруттан Манас эр чыкса,

Алышып ааламдын алы жете албайт,

Аган арсландын тиши өтө албайт.

Анын жылаңач Кыдыр болжошу,

Ар бириси Манаска тете эр ошол,

Кырк жерден келген жолдошу,

Кыркынын жөнү кырк башка,

Кыркы кылымдан чыккан

көй кашка.

Ошол кыркы бириксе

Кытайда болот көп арман,

Кытай эмес, ал Манас

Кылымга салат чоң жаңжал.

Кырк кабылан бириксе

Эңкейтип адам алабы,

Буга кез болгон тирүү калабы?

Мынчасында күтүнүп,

Сынчыларың жиберип,

Айдатып келгин Бээжинге

Таксыр, Манас аттуу баланы,

Кырк аркан бойлуу чоң зындан

Жер чуңкурга салалы,

Аты Манас туулса

Мунун эсебин минтип табалы!»

Ушунчалык шаардын

Улугу экен Эсенкан

Так жүз жашка келиптир,

Бээжиндеги Карыкан

Манастын атын укканда

Бул кытайдын бейили тарыган.

Барабан бекем кагылып,

Эшикке манар жагылып,

Карыкан менен Эсенкан,

Кабар угуп мынча жан

Чыңыроон тартып жез найдан,

Барабан жыйып сурнайдан

Зыйкырчыдан кеп угуп:

«Атагы Манас буруттан

Туулат экен» - деп угуп,

Бул кабарды укканды

Даңзасынан көрүптүр.

Окуу билген манжуудан,

Бичиктен көрүп алган соң

Так он экиси өлүптүр.

Топурак учуп, тоз күйүп,

Калаанын ичи тапталып,

Зыйкырчыны чакырып,