АЙКӨЛ МАНАС БАЯНЫ

Ааламга тиет айзасы,

Аз журтка тиет экен го

Ал балаңдын байдасы,

Коргон болор шер туулат,

Козголбос берен эр туулат.

Түштө кылыч да тапсаң -

Ташты чаап жол кылган,

Далайды бузуп эл кылган,

Кара сууга кан куйган,

Өзөнчөнү майлаган,

Каарына тийгенди

Кармап алып жайлаган,

Аты - Манас, арслан-шер

Алда Жакып, кулунум,

Уулдуу болот экенсиң!

Ай менен Күндү кармасаң

Балаң баатыр атыгып,

Баатырым, Жакып, угуп ал

Он сегиз миң ааламдын

Сен туткасын кармар экенсиң!

Байкап чапсаң ааламга

Атың келет экен го,

Балалуу болсоң дүйнөгө

Сенин датың кетет экен го!

Балалуу болсон, Жакыбым,

Ошо бала эр болуп,

Он эки мүчө тең болуп,

Ааламга чыр баштап,

Санат кылат экен го,

Кырк үйлүү кыргыз байкушту

Кара калмак колунан

Азат кылат экен го!

Ай менен Күн алганың,

Бусурмандын жерине

Капырды айдап салганың,

Капырыңдын жерине

Бусурман айдап салганың,

Ушунчалык көп журттун

Жакыбым, түркүгү болуп калганың!

Кырсыгын чечип жараткан

Бай Жакып,

Калбаптыр сенин арманың.

Сенден туулса шер туулат

Он эки мүчө тең туулат.

Алты шердин кенжеси

Алданын чын сүйгөн мендеси

Зайыппуруш аты улук,

Ары балбан, ары шер

Таалайың артык султан эр

Уулдуу болоор экенсиң».

Акбалтай баштап бусурман,

Кол көтөрдү бусурман,

Бата берди чуркурап,

Жакыптын зайыбы Чыйырды

А дагы ыйлап чыкты чыркырап:

«Ушу күндөн, ушу күн

Же медер кылган бала жок,

Капанын баарын коёлу,

Каран калган көп малдын,

Жылкынын баарын соёлу.

Дүнүйөнү чачалы,

Сандыктын оозун ачалы,

Жыйып алган каран мал

Малдын баарын чачалы.

Бул жалганчы дүйнөдө

Упасыз малды үрөйлү

Дүйнөдөн бото тилейли!»

Безге сайган эмедей

Ыргып түштү эр Жакып:

«Зарып кылбайм малымды,

Кетире бербейм алымды.

Мал чачууга чамам жок,

Же сенин төрөп жаткан балаң жок.

Жок эмеге ой кылбайм,

Жок балаңа той кылбайм,

Бекер малды жок кылбайм!

Бекер сөзгө баспаймын,

Түш көрдүм - деп, ой кылбайм,

Түгөнгөн, катын, той кылбайм».

Баштап жатып жумушту,

Бай Жакып байбиче менен урушту.

«Ырымым бар, мындай иш -

Балалуу болуп каларбыз

Байбичем,

Үч жылдан кийин күдөр үз!

Мал башчысы кула бээ,

Баш башчысы куу катын,

Бойдок жүрөт кула бээ,

Төрөбөй жүрөт куу катын.

Кула бээм тууса тулпар туур,

Кула бээнин кулуну

Кулунунун кыйыны

Төрөсө казанат ат болор

Аны сураган адам жат болор.

Чалгын минсе чаалыкпас,

Оорукка минсе оорунбас,

Кагышка минсе камсыкпас,

Алты ай минсе арыбас,

Алтымыш асый болгуча

Азуу сөйкөп карыбас,

Айкай укса шашпаган,

Жер жарылган чуу болсо

Бир изин ката баспаган,

Сыны бийик, сырты түз,

Байбичем,

Үч жылдан кийин күдөр үз!

Кула бээм тууса тулпар тууйт,

Сыпаты сыны ушундай,

Кош басмайыл жырымым,

Менин ушундай кылган ырымым.

Куу катын тууса шумкар тууйт.

Кайгынын баарын жоёлук,

Кудай берсе бир уулду

Атын эл айткан атты коёлук.

Жекене белге курчанар,

Куу катын эркек уул тууса,

Жети түмөн кол келсе

Жеке аралап кол салар.

Бел байлаган бел болор,

Кудай эркек уул берсе

Мендеден артык шер болор», -

Бай Жакып айтты мындай деп.

Кайран Жакып чоң байдын

Түгөнбөгөн кеби бар,

Бала көрбөй той кылбай,

Ушундай бир малга кароо жери бар.

Батасын берип Акбалтай

Кең Алтайдын баткалда

Кейип кыргыз жатканда

Күн кечигип, түн өтүп,

Күз ортолоп, жай өтүп,

Семизчилик убагы

Үч айга убак толуптур,

Чыйырды аттуу байбиче

Ал Жакыптын зайыбы -

Күмөндүү талгак болуптур.

Жылкыдан сексен бээ сойду,

Эт экен деп тойгон жок,

Ал байбиче Чыйырды

Талгагын такыр койгон жок.

Төө баштаган бир тогуз

Жана Жакып мал сойду,

Байбиченин алдына

Сойгон этти да койду,

Сойгон этин жеген жок,

Муну тамак экен деген жок.

«Шердин этин тапкын» - деп,

Болбой турду байбиче.

Шер атаар мерген табылбай,

Же шердин эти кабылбай,

Ал Чыйырды байбиче:

«Атаа шердин эти» - деп,

Бөдөнөдөй кайран көз

Бөлөк-бөлөк жаш кетип,

Бөтөнчө ыйлап алды эми,

Карагаттай кайран көз

Кайгырып ыйлап алды эми.

«Шердин этин көрсөм - деп,

Анан кийин өлсөм» - деп,

Бөдөнөдөй бөкчөйүп,

Бөгүп калды байбиче,

Көздүн жашын иргилтип,