АЙКӨЛ МАНАС БАЯНЫ

Ай мезгили толуптур,

Төрөй турган катындын

Убактысы болуптур.

Тогуз ай, тогуз күн болду

Күндү эсепке алыптыр,

Күндү катка салыптыр.

Акбалтай баштап карысын

Жыйып алды бай Жакып

Кырк үйлүү кыргыз баарысын:

«Үй үйлөнүп, мал күттүм

Эч мураска чыкпадым,

Эрешен тартып эр болуп,

Эр уулу менен тең болуп,

Бир баланын үнүн укпадым.

Менин малым арбын, балам жок,

Байбиче бала төрөсө

Баланын үнүн укканда

Менин өлбөй калчу чамам жок.

Баланын үнүн укканда

Менин көңүлүм жашып кайгырар

Сүйүнгөн бойдон жүрөгүм

Ортодон тарс - деп айрылар.

Бала убайын көрө албай

Кокустан Жакып өлөбү,

Кызыктуу кыйын сүйүнүп,

Жакыбың кыямат жүзүн көрөбү?

Малым арбын, балам жок,

Балалуу болсом сүйүнүп,

Менин өлбөй турган чамам жок.

Эмгектен тапкан сан кара

Бу жерге туруп нетейин,

Ушул жылкыны көздөй кетейин,

Мен жылкыга барганда,

Көп кечигип калганда

Катын аман төрөсө,

Эркек болбой, кыз болсо

Атап койгон ала бээ

Тоюна союп жеп койгун,

Кайран Жакып көк жалың

Туяксыз өттү - деп, - койгун.

Жылкыдагы өзүмө

Бирөөң басып барбагын,

Бирөөң кабар салбагын.

Эгерде эркек уул тууса,

Тоюна токсон соё көр!

Айкырып азан чакырып,

Атын Манас коё көр!

Тоюна токсон соё көр,

Сүйүнчүлөп кала көр,

Эрениң мага бара көр!

Эркек атын угузсаң

Дегениңе көнөйүн,

Багып жүргөн сан кара

Баарын сага берейин,

Топозум токсон миң болгон

Баарысын сага берейин.

Сүйүнчүгө баргандын

Дегенине көнөмүн,

Төрт түлүктүү каран мал

Түгөл бойдон беремин.

Адырда жылкы алтын сан

Аргымак-буудан аралаш,

Сүйүнчүгө барганың

Тандап буудан малымды ал,

Аздык кылса ал малым

Менин көөкөргө куюп канымды ал!

Кааласаң төөдөн кошуп ал,

Калайык ук, карың ук,

Калың журтум, баарың ук!»

Мурасына жеткени,

Муну айтып, бай Жакып

Жылкысына кеткени.

Ойлосо кетет дарман-ал,

Кандай бала төрөр - деп,

Тутамга келбейт кайран жан.

Кабырга сөөгү сөгүлөт,

Жакыптын көңүлү нече бөлүнөт.

Санаа тартып тура албай,

Сан малга Жакып барыптыр,

Камбар ата кара айгыр

Көп жылкыдан кары айгыр

Кармап алып бай Жакып

Мойнуна кисе салынып,

Жаратканга жалынып,

Камбар ата айгырды

Ай туякка чалды эми,

Айгырды Жакып сойду эми,

Этине мыктап тойгондо

Ак каңкыны жазданып,

Кыбыланы баштанып,

Жакып бай уйку салды эми.

Кементайды жамынды,

Бир кудайга жалынды.

Чыканактап уйку алып,

Чырым этип тынч алып,

Уйкуга көзү илинип,

Жараткан кылдың убара

Жылаңайлак, жылаңбаш

Жакып кандын түшүнө келип

кириптир

Бир ак сакалчан дубана:

«Атыңдын оозун бур, Жакып,

Алда! - деп, өйдө тур, Жакып!

Кызыр алейки салам мен элем,

Кыр жагыңа келгеним -

Жараткан берди бир бала

Ошону айтып бергени.

Кайгынын баарын жой, Жакып,

Бүгүн эркек уулдуу болосуң

Атын Манас кой, Жакып!

Бул уулуң Алтайга келип туулган,

Аман жүрүп чоңойсо

Ааламга салат чуулган.

Бул уулуңдун серп алган жагы кызыл өрт,

Себилдүүсү сексен төрт,

Бул уулуңдун серп салган жагы кызыл өрт.

Жети жашка келгенде

Калыйпа кирип кат алат,

Канзаададан бата алат.

Он эки бирге кол берип,

Кырк чилтен баштап жол берип,

Өзү зайыппуруш аталат.

Кан ичип жүрүп катыгат,

Бет алганды мерт кылып,

Өзү канкор Манас аталат.

Кара көк жал шер болот,

Телегейи тең болот.

Алты шердин кенжеси,

Өзү кудайдын сүйгөн мендеси.

Душман азар салбаган,

Беттешкен тирүү калбаган

Телегейи тең болот,

Ичин карап отурсаң

Ушул жер жүзүнөн кең болот.

Манас менен беттешип,

Менде азарын сала албайт,

Он сегиз миң ааламда

Укурук кайрар түк калбайт.

Каканчынын Бээжинге

Калайман салчу шер ошол,

Топон суу жүрбөс Бээжинге

Тополоң салчу эр ошол.

Кабылан Манас уул келди

Эми карап, Жакып, угуп ал!

Атын койгун Манас - деп,

Капаңдын баарын жоё көр,

Кара калмак, манжууга

Чоң Жинди атка коё көр!

Ушул бүгүн тууган балаңдын

Колдогону - Кожосан,

Жөлөгөнү - кырк чилтен.

Бул балаңды көргөндө

Адам тапкыс ой кылгын,

Жылма болгон жылкыңдын

Көбүн союп, той кылгын!

Бүгүн куу катының шумкар тууйт,

Сенин кула бээң бүгүн тулпар тууйт.

Бүгүн Кызыр айткан азылзат ушул,

Кабылан Манас шер уулуң

Казатка минер ат ушул.

Бүгүн экөө бир күн туулду,