АЙКӨЛ МАНАС БАЯНЫ

Биттейинде бирикти,

Кенедейде кезикти,

Керишке минчү мал ушул.

Артык тулпар мал болот,

Алты ай минсе арыбайт.

Алтымыш асый болгуча

Азуу сөйкөп карыбас,

Куйругу саяң, жалы аз,

Кулан кууса куткарбас,

Сөөгүнүн баары көпкөк таш,

Астындагы мингени

Батырак өлөр өмүр аз.

Атканым ушул, тилимди ал,

Баатыр, Жакып, билип ал!

Айтканым ушул, кеп ушул,

Балаң Манас кулунуң,

Мендеден башка тууган туйгунуң

Чоңоёру кеч болор,

Кыжылдаган капырдан

Кытайдын журту өч болор.

Жашы он экиге келгенче

Эрешен тартып, эр болуп,

Эр уулу менен тең болуп,

Колуна айза алгыча,

Эңкейип айза сайгыча,

Ок жетпес атын мингиче,

Ок өтпөс тонун кийгиче,

Манас, Манас болгуча,

Алчайып атка мингиче,

Калк ичине жүргүчө,

Ордолуу кыргыз журтуна

Ордо болуп калгыча

Он экиге келгинче:

«Уулумдун аты Манас» - деп,

Бир адамга билгизбе,

Бир калмакка туйгузба!

«Уулумдун аты Манас» - деп,

Айтып койсоң дардаңдап,

Манастын даңкы билинди,

Мындан мурун жети жыл

Чыны Какандын даңзасына чийилди.

Манастын атын укканда

Калайыкка чыр салып,

Бээжиндин каны күйүнгөн

Белгилүү Манас уул ошол.

«Уулум Манас аттуу» - деп,

Угуза көрбө кытайга!»

Ошонтүп айтып, ал адам

Көздөн кайып болгону.

Ошол кезде бай Жакып

Уйкудан чочуп ойгонуп,

Оң жагына толгонуп,

Мойнуна курун салынып,

Кудурет - деп жалынып,

Баабединин бат айтып,

Бай Жакып турду камынып,

Ошол күндө Жакыптын

Уйкусу кетти чачылып,

Умачтай көзү ачылып,

Ыргып турса ал Жакып

Жанында адам турмак, айбан жок.

Сүйүнүп жүрөк акылдап,

Ошол кезде таманы жерге такылдан,

Башынан буу буркурап,

Жаратканга чыркырап,

Ыйлап турду бай Жакып:

«Уктап турсам түш экен,

Бул кудайдын кылган иши экен!»

Ыргып турса түн экен,

Ошол кезде Жакыпка

Кадыр түн болор түн экен,

Айтып кеткен ошол жан

Кыдырыңдын өзү экен.

«Аты Манас болду» - деп,

Алды каткан бай Жакып

Угуп турган кези экен.

Мойнуна курун салынып,

Ошол кезде бай Жакып

Жаратканга жалынып,

Супа садык чалыптыр,

Тараза жылдыз бириндеп,

Бирөө калбай батыптыр,

Жакып ыргып турганда

Таң кашкайып атыптыр,

Жерге жарык тийиптир.

Ыргып турса бай Жакып

Табылган малга төл башы

Төрөбөй жүргөн кула бээ

Ырысы күлдөй жөнөптүр,

Ошол кула бээ кулун төрөптүр.

Ырымдаган кула бээ

Кулун тууган кези экен,

Кулун эмес тууганы

Кыйын тууган кези экен.

Малдын башы кула бээ

Быйыл тууган кези экен,

Тууганда мыктап кула бээ

Куюн тууган кези экен.

«Туш-тушунан караса

Жал, куйругу төгүлөт,

Жаныбарым Торучаар

Мунун тулпарлык сыны көрүнөт.

Кыл мүчөсүн караса

Кызыктык түрү көрүнөт.

Куйругу бар, жалы бар

Ошондой сулуу жаныбар.

Аман болсо Торучаар

Толкуган тулпар ат болот,

Муну сураган адам жат болот.

Ар мүчөсү бөлүнөт,

Жаныбардын артыкча сыны көрүнөт.

Аман жүрүп ат болсо,

Чылбыры тутам калгыча

Чындаган жоого алдырбайт,

Чын кырсык миңдеп чалбаса

Мингенин жоого сайдырбайт.

Чуу укса мүчө сөгүлгөн,

Айгай укса жаныбар

Тулпардык сыны көрүнгөн.

Очогор атса шашпаган,

Жер жарылган чуу укса

Бир изин ката баспаган,

Оозун коё бергенде

Тулпарлардан бөлүнгөн,

Айгай укса жарыктык

Тулпарлык сыны көрүнгөн.

Басып өтсө кара жер

Кат-катынан бөлүнгөн.

Тайгылбаган бийиктен,

Такыр жери кем эмес

Ташка баскан кийиктен.

Минген адам шарт болот,

Аман жүрсө Торучаар

Эрге ылайык ат болот.

Кетмен туяк, кең соору

Аман болсо Торучаар

Керишке минер ат болот.

Кара байыр казанат

Аман болсо Торучаар

Тоорушка минер ат болот.

Айзакерден кабылан

Ыктуу минер ат болот,

Ааламга чыр салчу

Мыктуу минер ат болот.

Багалчагы майышпас,

Баатыр чалыш жылкы экен.

Бекер куйрук, жал эмес,

Бул жаныбар Торучаар

Мен көргөндөй мал эмес!»

Кулунду сынап алганы,

Кубангандан бай Жакып

Кайра көзүн салганы.

Торучаарды караса,

Мал жыргалын кааласа

Жерди чапчып Торучаар

Таптап турган кези экен,

Энесинин үстүнөн

Ары-бери түйүлүп,

Аттап турган кези экен.

Муну көрүп бай Жакып

Көңүлү кетип бөлүнүп:

«Минүүчү ээсин бергин» - деп,

Тилек кылып кудайдан

Көңүлү кетти бөлүнүп,

«Минүүчү уулду берсе - деп,