АЙКӨЛ МАНАС БАЯНЫ

Кожолорун коржойтуп,

Жайлап кетти - деп уктум,

Бу дагы бусурмандын эли - деп,

Билерикти моминтип,

Байлап кетти - деп уктум.

Жарманас менен Билерик

Экөөнү кошуп алды - дейт.

Кан тагында чоң зындан

Бийиктиги кырк аркан

Ал зынданга салды - дейт,

Өлтүрбөстөн житирбей,

Аларың бакырча болуп калды - дейт.

Кытай бүлүк болуптур,

Атын угуп Манас - деп,

Абайлагын, бай Жакып,

Ааламда барбы мындай кеп,

Уруусу Манас кыргыз - деп,

Уяны Манас бузар - деп,

Бээжинге салды мыктуу чеп,

Бээлеп, Жакып, кебимди ук,

Мендеде барбы мындай кеп,

Кырк үйлүү кыргыз чогулуп,

Айта көрбө, Манас - деп.

Кырк үйлүү кыргыз чогулуп,

Капанын баарын жоёлу,

Кыргыздын баары чогулуп,

Кызыр чалган көк жалды

Азырынча Чоң Жинди атка коёлу.

Жашы он экиге келгенде

Билбегенди билгизип,

Минтип жолго салалы,

Кайнап жаткан капырдан

Биз капкайдагы кекти алалы.

Он төрткө жашы келгенде

Канга тоюп катыгат,

Карап тургун Манаска

Каканчындын Бээжинге

Канкор Манас атыгат.

Белгилүү ушул, бели ушул

Каканчындуу Бээжинге

Калайман салчу эр ушул.

Бай Жакып, балам, кебимди ук,

Бала келди, шер келди,

Мал менен башың тең келди,

Таалайың артык кабылан,

Үйүңө Манас эр келди!

Аман болсо бул уулуң

Кыяны чаап жол салат,

Айтканым жалган болбосо,

Алдам өзү билбесе

Бул уулуң кытайды чаап олжо алат.

Сан кара күткөн, ой Жакып,

Малга кароо жан элең

Сараңыңды кой, Жакып!

Сенин адырда жылкың алты сан,

Мунун көбү сонун ала баш,

Ичинде аргымак-буудан аралаш.

Капанын баарын жой, Жакып,

Табылып Манас уул келди,

Далайын тойго сой, Жакып,

Далай жылкы, далай кой

Бир далайын сой, Жакып,

Баланын аты «Манас» - деп,

Эч адамга билгизбей,

Эч адамга туйгузбай

Өз ичиңен: «Манас» - деп,

Баланын атын кой, Жакып!

Сан кара малың чач, Жакып,

Элдин оозун бас, Жакып!

Уй менен төөң союлсун,

Бул Алтайдын түзүнө

Чоң кемеге оюлсун,

Бул Манастын тоюнда

Календер, бакыр, мискиндер

Калбай баары тоюнсун!»

Акбалтай айтып мындай кеп

Сүйүнчүлөп калганы.

Баласы жок Жакып бай

Айтканына көндү эми,

Боз айгыр үйүрү миң байтал

Айткан Акбалтайыңа

Сүйүнчүгө берди эми.

Алдыңкы эрдин шалпайтып,

Эки өркөчүн аркайтып,

Өрдөктөй мойнун койкойтуп,

Бир өркөчүн зоңкойтуп,

Балпаң-салпаң маң баскан,

Төрт аягын тең баскан,

Чуудаларын чаң баскан,

Нардан чыккан төрт жүздү

Айдап Жакып келди эми,

Ал Акбалтай абаңа

Сүйүнчүгө берди эми.

Шаа мүйүзүн койкойтуп,

Өзү сүрөк, сүтү май

Баркы кымбат жаныбар

Малым жетпейт бир далай,

Байкуш Жакып аянбай

Уйдан берди төрт жүздү.

«Ой, Акбалтай, абаке

Ушул сөзүң чын болсо,

Жылкыдан тулпар малымды ал,

Аздык кылса бергеним

Көөкөргө куюп канымды ал,

Ырас болсо айтканың

Өгөөмдү таштап, бүлөөмдү ал,

Экөөмдү таштап, бирөөмдү ал,

Алтайга таштап, айылымды ал,

Баламды таштап, зайыбымды ал,

Мүлкүмдү жыйнап, бөзүмдү ал,

Оорубаса, ой абам,

Чукуп бир жак көзүмдү ал,

Жылкы жыйдым дүйнөсүз,

Ээсиз малды көп жыйдым,

Сүйүнчүлөп калыпсыз,

Айтканың ырас чын болсо,

Малым түгүл, мени да ал!

Акбалтайдын кебине

Эзилип кетип барамын,

Кебин угуп кан Балтай

Сүйүнгөнгө чыдабай,

Күйүп барат жүрөгүм.

Айланайын Акбалтай

Аты Манас коюлса

Ал баламды көрөйүн,

Бул Алтайга келгени -

Малым арбын, балам жок,

Бала үчүн тарттым жапаны,

Мына ушундай экен, дүйнө бок!

Айланайын Акбалтай,

Бир туткан бирим сен элең,

Жанды кудай жаратат,

Ал баланы көргөнчө

Менин жаным чыгып барат!» -

Деп, - ошентип, бай Жакып

Турага толгон (түмөн) мал

Баланын жөнүн укканда

Тутамга келбей шордуу жан

Көңүлү кетип бөлүнүп,

Балалуу болдуң дегенге

Байкуш калган бай Жакып

Көзүнүн жашы төгүлүп,

Шашып атын токунуп,

Ээрчиткени эр Балтай

Чоң Алтайдын оюнан,

Чоң өзөндүн боюнан,

Салып келсе үйүнө

Ырыс-таалай жөнөптүр,

Байбичеси Чыйырды

Манас шерди төрөптүр.

Манасты төрөп турганда

Байбиче белги көрүптүр,

Ал белгини көргөндө

Он эки катын бечара

Жүрөгү түшүп өлүптүр.

Түшкөндө бала тик түшүп,

Көргөн кемпир бүк түшүп,

Бар-бар-бар ыйлап,

Баркырап көк жал бек ыйлап,

Көк жал жалы бөлүнүп,

Аягы менен тик келип,