АЙКӨЛ МАНАС БАЯНЫ

Абайласа баланын

Арслан түрү көрүнүп,

Манасты төрөп турганда,

Кудай кылган убара

Байда болуп келиптир

Бир ак сакалчан дубана:

«Бул төрөгөн балаңыз -

Алты шердин кенжеси,

Алланын сүйгөн мендеси.

Аты Манас артык шер,

Жан жаратып мендеден

Эзелде чыкпайт мындай эр,

Айза имерип, топ бузат,

Муну менен алышкан адам окко учат.

Берен ушул, шер ушул,

Шер кенжеси эр ушул.

Аман болуп чоңойсо,

Жолсуз жерге жол салат,

Тийишкенге кол салат,

Себилдүүсү сексен төрт,

Аман болсо көрөрсүң,

Мунун серпишкен жагы кызыл өрт,

Жүргөнүнө чаң жетпейт,

Мунун сайышына ал жетпейт,

Беттеп менде келе албайт,

Муну душман жеңип алалбайт,

Түгөнгөн сайын түтөгөн,

Түптүү Манас шер ушул,

Өлгөн сайын өөрчүгөн

Өкүм Манас эр ушул.

Каканчындын Бээжинди

Аман жүрүп чоңойсо,

Какайлатар эр ошол.

Калайман салып кагышып,

Чоң-Бээжин менен чабышып,

Көргөндө болбойт эч арман,

Кырааның Манас чоңойсо,

Кытайга салат чоң жаңжал.

Белгилүү ушул, бел ушул

Бу дүйнөдө жашаган

Белгилүү Манас шер ушул.

Кыраан уулуң чоңойсо,

Кытайга бүлүк кылуучу,

Бет алганда токтобой

Бээжинге найза сунуучу.

Кайнап жаткан калыкка

Качырып согуш кылышса,

Ажалдуусун кырышса,

Мылтык атып, жаа тартып,

Каршы-терши турушса

Айбалталап чабышып,

Карсылдашып урушса,

Күпсөрдөн дары күбүлсө

Ок-дарысы түгөнүп,

Тизелешип салышып,

Тим эле жандан түңүлсө,

Каалап берген болот ок

Капырга казат кылууга

Манас өңдүү менде жок.

Дегениме көнүңүз,

Даам ичирбей балага

Ушул болот ок менен балаңа

Оозандырып бериңиз,

Айтканымды билиңиз,

Айгайлаган жоо келсе

Бир кереги чын тиет,

Ушуну жакасына тигиңиз».

Маңдайынан үч сылап,

Көздөн кайым болду эле,

Олуя чалдын өзү экен,

Төрөлгөндө Манасты

Даарымак болгон кези экен,

Кабылан - деп, катыгып,

Калың элдин баарына

Кан Манас - деп, атыгып,

Баласы жок Жакыпка.

Бала көрүп бай болуп,

Ар көңүлү шай болуп,

Адам тапкыс ой кылып,

Балалуу Жакып болду - деп,

Калайык тегиз чогулуп,

Камынмак болду бай Жакып

Баласына той кылып.

Ошондо Жакып берендин

Малы түмөн, бала жок,

Баалуу болуп турганда

Бай Жакып той бербеске чара жок.

Калайыктын ою - деп,

Балалуу болуп турганда

Бай Жакыптын тою - деп,

Бээ баштаган беш жүздү

Эркек перзент көрдүм - деп,

Берен Жакып сойду эми,

Уй баштаган үч жүздү

Союуга байлап койду эми.

Санат жетпес кой союп,

Кой сойгондо мол союп,

Кочкор союп, той кылып,

Адам билбес ой кылып,

Бай Жакыптын тою - деп,

Кара калмак, манжуу журт

Калкынын баары чогулуп,

Тыргооту тыйпыл жыйылып,

Жакып байдын далай мал

Тойго зарып кырылып,

Ала-Тоодой эт болуп,

Ала-Көлдөй чык болуп,

Бичик чийип, кат коюп,

Манастын атын бурмалап,

Чоң Жинди - деп, ат коюп,

Калмактын кочкулары короңдоп,

Күрмөчөнү, таштуусу

Жакыпты ушак кылып сороңдоп,

Чоң Жиндини тууду - деп,

Адам, чоң той кылды бул бурут,

Башаалыктай мал сойгон

Адам, байыган экен бул бурут.

Дүнүйөнү шай койгон,

Кымыз да аш, арак да аш

Адам, кызыкты көрдүк буруттан,

Ушул кезде кайран баш!

Тойго келип буруттан

Кызык көрмөк болдук ээ,

Айгыр койбой төө сойгон,

Ар түлүгүн тең сойгон,

Адам, артык экен бул бурут.

Улугу бар, таштуу бар

Тойго келип тоюнуп,

Аң-таң калды каркыбар.

Кан Жакыптын малы бар,

Кара калмак каны бар,

Жакыбым той кылганда

Калың журттун баары бар.

Адам таппас ой кылып,

Ал Манастын тоюна

Ат чаптырып той кылып,

Бай экенин билгизип,

Калмактардан душаңы

Арбаң-дөрбөң кылышып,

Тойго калып тунушуп,

Кымыз ичип кызышып,

Сөөк терин сызышып,

Арак ичип алкынып,

Күчтүүлөрү күпүлдөп,

Канча мал тойго союлуп,

Баланын аты Чоң Жинди болду

коюлуп.

Таш сайынган калмактын

Тазалары жыйылып,

Ал баланы көрчүдөй,

Ар кимиси колуна алып салмактайт,

Ал балага энчи бөлүп берчүдөй.

Жакыпка жакын Ошпурбай

Кою бирге короолош,

Аштыгы бирге ороолош

Ашы бирге жороолош,

Мал багышса күч бирге,

Саан саашса сүт бирге.

Манастын тоюн бергенде

Ушак кылып чуу кылды,

Кара калмак, манжуу журт

Калың элге чуу кылды.

Ошпур угуп ойлоду,

Уккан кебин Ошпурбай

Жакыпка айтпай койбоду.

Бир күнү калмак кеп кылып:

«Улукча кармап мал сойгон,