АЙКӨЛ МАНАС БАЯНЫ

Бузулуп кантип кетемин.

«Бурутум малын сойду» - деп,

Күнүлүк кылып нетемин.

Букарам кармап той кылса,

Ошого бузулган адам оңобу?

Тоюна тоюп кутурдуң,

Бер жакка чаап жутундуң,

Адам бир деген оңобу,

Адам сендей болобу?» -

Кууп ийип желдетти,

Зың-зың этип кенебей,

Жатып алды Эсенкан

Айтып барган ал кепти

Бучкагына теңебей.

Мына ошондо Манас эр

Күндөн-күндөн күн өттү,

Күн мезгили да жетти,

Жетиге келди зор Манас

Мунун коюлган аты Чоң Жинди,

Кара көк жал султандын

Шер экенин ким билди,

Сегизге чыгып серпилип,

Оң жол менен жүрбөдү,

Адам айткан сөз болсо

Муну кулагына илбеди,

Айтса адамдын сөзүн билбеди.

«Чын Чоң Жинди экен», - деп,

Кара калмак, манжуу журт,

Айың кылып жүргөнү.

Балача чуркап шашпады,

Бешке чыга келгенче

Берениң Манас баспады.

Чыкырган аты Чоң Жинди,

Чын Манас атын ким билди?

Кара калмак, манжуу журт:

«Жакыптын бечел уулу» - деп,

Калмак көзү көргөнү,

Айың кыла бергени.

Артык Манас опсолоң,

Бешке чыга келгенде

Бутун жыйнай басканы,

Жети жаштан сегиз жаш

Бала чыгып келгенде

Күйүп турган чок болду,

Кырк үйлүү кыргыз ичинде

Мындай тентек жок болду.

Балдар менен ойноду,

Ойногондо ал берен

Ойногонду койбоду,

Ойной берген балдардан

Эчен балдар сойлоду.

Каары келип кармаса,

Чыңырып балдар чыркырайт.

Чындап кармап жиберсе,

Талкан болуп быркырайт,

Бир күн Манас кабылан

Оолугуп токтобой,

Кырк үйлүүдөн кырк бала

Кыйбатын жыйып алыптыр,

Чоң Алтайдын талаага

Чогулуп оюн салыптыр.

Бул кырк үйлүү кыргыз балдары

Кыйындап ойноп алыптыр,

Кыраан Манас ичинде

Кымбаттап оюн салыптыр,

Кара калмак, манжуудан

Он беш менен он алты

Экөөнүн орто жеринен

Сексен бала барыптыр.

Ал баланын ичинде

Боз калмактын чоң уулу

Ары чогоол, ары эр

Сексен бала оңбоду.

«Кызыталак бурут» - деп,

Ал балдарды кордоду.

Анда балдар муну айтып:

«Тентип келген бурут - деп,

Бул буруттун балдарын

Буркуратып курут» - деп,

Сексен бала качырып,

Кырк балага асылып,

Кырк балалар чуркурап,

Кылайган жаны калбады.

Кырк баланын баарысы

Тизеси жерге бүгүлүп,

А балдардын алдына

Башынан корккон кырк бала

Сексен бала алдына

Келин болуп жүгүндү.

«Жакелер жан соога» - деп,

Чымындай жандан түңүлдү.

Карап турса кырк бала

Билегинен сап кеткен,

Жүрөгүнөн кап кеткен,

Чыркырап качып жүгүрүп,

Чымындай жандан түңүлүп,

Балдар минтип турганы,

Кырк баланы сексени

Жалынса болбой урганы.

Даакысы кетти тытылып,

Мурду канап быркырап,

Кырк бала ыйлап чыркырап,

Балдар ыйлап бой-бойлоп,

Манас турат калмактарды

«Кой, кой» - деп,

Кой, койлосо болгон жок,

Кара калмак оңгон жок.

Кой, кой - деп турса Манаска

Желигип балдар жеткени,

Жети чокмор, төрт муштум

Манаска тийип өткөнү.

Бул чокморду жегенде

Кыдырата карабай,

Кырааның салды бузукту.

Кылча жанын аябай,

Тегерегин карабай,

Теги жанын аябай

Майлаган буудай жүздөнүп,

Күүгүм туман көздөнүп,

Өрттөй көзү бек жайнап,

Кан ичмеси чын кармап,

Каалгадай кашка тиш,

Калайыктан башка тиш

Кашкайып чыгып алыптыр.

Кырк бала кыйрап калганда

Кызыр чалган кургуруң

Кызык мушташ салды эми:

«Кара калмак, манжуу журт,

Калкың менен кырайын,

Кутурган экен сексенин

Кырып жүрүп тынайын!

Кырк үйлүүнүн баласы

Айдарлуу кара калмагын.

Тим турган жанды тим койбой,

Тийди жаман салмагың,

Бууданын кармап алгансып,

Бузукту мурда салгансып,

Бу күйүткө ким көнсүн,

Күчөсө түпкө жетейин,

Күчөгөн экен бул калмак

Мен бир күрпөңдөшө кетейин!» -

Айтып муну эр Манас

Каарланып бакырып,

«Кыргыздап» ураан чакырып,

Кызыгын көрчү баланын

Кара даакы жонунда,

Кара чокмор колунда,

Үйрө кармап чокморду

Балдарга карап жетти эле,

Ойноп-ойноп өттү эле,

Он эки бала бир өлдү.

Сексен бала дыркырап,

Быт-чыт түшүп дыркырап,

Калмагынча калдырап,

Кытайынча балдырап,

Шашкан балдар мындан көп,

Жаны калбай жабылып,

Качкан балдар мындан көп.

Манастан коркуп ал балдар

Тоголонуп жыгылып,

Шашканынан балдардын

Кудайга үнү угулуп.

Каарланып Манасың

Калайман бүлүк салды эми,