АЙКӨЛ МАНАС БАЯНЫ

Бет алган жагы түз болсо,

Сайып кырган дөөсүнүн

Атагы туура жүз болсо,

Көңүлүң артып жай болдуң,

Балаң жокто, бай Жакып,

Сан кара күтүп, бай болдуң,

Малга ишенген болобу,

Малың бала болобу?

Көрдүң, Жакып, алыңды

Жоо ээлесин малыңды!

Угуп турам чамаңды

Кудайдан тилеп, ай Жакып,

Көргөзгөн жалгыз балаңды,

Арбактуу Жакып аты улук,

Балам малды чачар - деп,

Азыр болдуң макулук!

Айтканымды азыр бил,

Аңкоо Жакып экенсиң,

Малың менен жерге кир.

Кыраң кайда, бел кайда

Кыйналасың малыңа,

Кызырлуу кыргыз эл кайда?

Уулум тентек чыкты - деп,

Уйпаланып калыпсың,

Каңырыгың бек түтөп,

Кара баскан эмедей,

Сен малыңды аяп алыпсың.

Айтканымды азыр бил,

Кайгыланба, бай Жакып,

Сенин малың менен жерге кир.

Абайлап, Жакып, кебимди ук,

Уулум тентек чыкты - деп,

Мал аяган болобу,

Кара ниет экенсиң,

Жакып, сени адам деген оңобу.

Тентек уулдан мал аяп,

Теги жок киши экенсиң,

Атаа, мал күндү киши экенсиң!

Кара адырмак каркайган

Кара өзөн кайда, бел кайда,

Сенин издегениң мал беле?

Абайлап, Жакып кебимди ук,

Аргын, кыргыз эл кайда?

Малың караан болобу?

Мал түгөндү - деп кейип,

Сени адам деген оңобу?

Кечээ, атаң Каракан өлгөндө,

Каракандын казына

Кара калмак, манжуу журт

Карсылдатып токмоктоп,

Камчыга ченеп бөлгөндө,

Болбогон ачуу күткөндө,

Бокчонун баарын тинткенде,

Кылчайганды кырганда,

Ак сарай үйдү талкандап,

Кара калмак киргенде,

Каяшаяк бергенди

Кармап алып талкалап,

Как куйкасын тилгенде,

Кедеңдеген кежирдин

Тирсегинен илгенде,

Каяшаяк бергенди

Кармап алып сабатып,

Жонунан кайыш тилгенде,

Бээлеп билгин, Жакып бай,

Мына ошондо өлгөнбүз,

Бул кытайдын кордугун

Так эки миң көргөнбүз!

Бардыгер күчүн салганда,

Баланы тартып алганда,

Кол артка чогуу байланып,

Кордукту көрүп айдалып,

Бурулбай басып кайгырдык,

Малың турмак, Жакып бай,

Бир туугандан айрылдык,

Биздин бирөөбүздү айдады

Ойлосоң боло, ой Жакып,

Адам жеткис белине,

Биздин бирөөбүздү айдады

Күндүн чыкчу жерине.

Кара калмак күч кылды,

Калкыбызды бүт кырды.

Адырдан тийип малды алды,

Айылдан басып жанды алды.

Кечээ кызыкты кытай кылганда,

Калың элди жоготуп,

Билгенин бизге кылганда

Биздин ургаачы, кызды олжолоп,

Күл чыгарган күң кылды,

Жаш чоң эркек баланы

Уй кайтарар кул кылды.

Ойлосоң боло, ой Жакып,

Мындай ишти ким кылды,

Бирөөбүз кеттик Иренге,

Бирөөбүздү түшүрдү

Кайра чыккыс тереңге.

Алтайга келдиң айдалып,

Айлаңды таппай зарланып,

Бул Алтайга келгенде

Аштык айдап, кен каздың,

Ар түйшүктү көп кылып,

Сан кара жыйып, мал күттүң.

«Уулум тентек чыкты» - деп,

Сени кудай урабы,

Кейип жаткан бул малың

Кыяматка барабы?!

Айтканым ушул, анык бил,

Атаа Жакып, жарыктык,

Шул жылкың менен жерге кир!

Аркар, кулжа тоонуку,

Сенин кейип жаткан бул малың

Күчөсө бир күн жоонуку.

Бул тентек балаң оңолот,

Өлбөсө бир күн журттуку,

Бекерге жыйган куу малың,

Кыйкырса бир күн жуттуку.

Жүрдүң беле, бай Жакып,

Малың арбын, балаң жок

Балам тентек чыкты - деп,

Байкасам, сендей сараң жок!»

Кашатча жерин тебелеп,

Кан Балтай турду кайгырып,

Бай Жакыпты жемелеп;

«Бай Жакып, конолу Алтай талаага,

Садагасы кетелик,

Өзү тентек Манас аттуу балага,

Мойнуна тумар тагалы,

Муңуңду чечер уул болор -

Бул баланы багалы.

Карачы, Жакып, кебимди

Бизге караан да ушул, бел да ушул

Касташкан кара кытайды

Жеңип берчү уул ушул.

Аман болсо көрөрсүң

Ак марал айдап уй кылат,

Ушул Манас чоңойсо

Ааламдын баарын буй кылат,

Берен уулуң чоңойсо

Беттеп менде келеби,

Муну бет алып, душман келеби,

Эңкейтип адам алабы,

Буга кез болгон аман калабы?

Келжиреп кепти көп айтып,

Кесир кылып турасың.

Андан көрө, бай Жакып,

Адырда жылкы алты сан

Айдап жыйып калалык,

Каран малдын баарысын

Чубатууга салалык

Алты ай минсе арыбас,

Алтымыш асый болгунча

Азуу сайып карыбас

Ат мыктуусун табалы,

Каран калган бул малды

Күтүп жүрбөй чалалы,

Адырда жылкы алты сан

Тегиз жыйып алалы,

Ал жылкынын баарысын

Чубатууга салалы,

Айгай укса шашпаган

Ай караңгы түн келсе

Бир изин ката баспаган

Кара байыр казанат,