АЙКӨЛ МАНАС БАЯНЫ

Калбыр өпкө, жез билек

Бир ат күлүгүн табалы,

Бир адамга билгизбей,

Бир кишиге туйгузбай,

Ок өтпөс тон кийгизип,

Ок жетпес ат мингизип,

Киши жүрүп, эл билбес,

Кара калмак, манжууга

Бирөөсүнө билгизбей,

Бирөөсүнө туйгузбай

Манасты тоого сактап багалы.

Эрешен тартып, эр болсо

Эр уулу менен тең болсо,

Билбегенди билгизип,

Минтип жолго салалы,

Туйбаганды туйгузуп,

Туура жолго салалы,

Өйдө чыксак Манасты

Өбөк кылып алалы,

Ылдый түшсөк Манасты

Жөлөк кылып алалы.

Бул Манастын тентегин

Кырк үйлүү кыргыз чогулуп,

Эркелетип көрөлү,

Ээленсе кара калмактан

Ушул Манас бала үчүн

Ажал жетсе өлөлү!»

Акбалтай айткан сөзүнө

Кырк үйлүү кыргыз эп көрүп,

Билбегенди билгизген

Билимдүү экен, Акбалтай,

Туйбаганды туйгузган

Туйгун экен, Акбалтай.

Айлакерден акылман

Абаң Балтай кургуруң

Ак шумкардай баркылдап,

Ак сакалы жаркылдап,

Кара тилин кайрады,

«Манас - деп айтпа элге» - деп,

Кайран Балтай сайрады.

Ошол кезде коюлган

Манастын аты Чоң Жинди,

Манастын Манас болот - деп,

Кара калмак ким билди?

Азабын тартып Манастын

Алек болду бай Жакып.

Манастын түрүн көргөндө:

«Түбүмө чогуу жетет - деп,

Бу баланын саатынан

Дүмүрчөгүм түзөтүп,

Түгөл кырып кетет» - деп,

Кайгыланды бай Жакып.

Барып Жакып ыйлады,

Байбичени кыйнады

«Ай, байбичем, Чыйырды,

Алда Таала кудурет

Бизге бала берген экен го,

Сууга сийген Чоң Жинди

Чала берген экен го!

Өрүштүн малын жый, катын,

Бул балаңды тый, катын!

Бул балаңды тыйбасаң,

Бузук салса калмакка

Кытай илек, биз жалгыз

Кырыша кетсек кытайга

Тирүү кармап алат го,

Зынданына салат го!

Балаң тентек минтпесин,

Баса калып бул калмак

Бир бокчону тинтпесин.

Уулуң теңтек, шок чыкты

Бул балаңдын тентеги

Ааламда жок чыкты.

Кырк үйлүү кыргыз балдарын

Жыйып оюн баштады,

Кара калмак, манжуунун

Так он эки баласын

Ойрон кылып таштады,

Билбей кара калмагың

Бир биринен көрүштү.

Келгендерден кеп уктум:

«Кара калмак, манжуулар

Жаңжалдашып, чырлашып,

Кыргын болду - деп, уктум.

Жерден бакан алышып,

Желеден айгыр минишип,

Жакалашып салышып,

Жаман согуш болду - дейт,

Бээ тийишип, эр өлүп,

Аябай бузук болду - дейт.

Байбичем, сенин уулуң оң кылбайт,

Минте берсе бул Манас

Эгерде бизди соо кылбайт!

Балам жок - деп зарланып,

Бир балакет сурап алыппыз.

Алтайга келдик айдалып,

Арганы таппай сандалып,

Бала сурап алыппыз,

Бала десек бадирек

Куу мүшкүлгө калыппыз.

Бул тентегин койбосо,

Билсе кара калмак журт

Төбөбүздөн басат го,

Төрт түлүктү чачат го.

Чаңдатып тиет бээни,

Жакын барсак бул калмак

Жайната муштайт мээни.

Чыгарат го - деп, турам

Капкайдагы кээни.

Тентек болду бул уулуң,

Тентегин калмак көрбөйбү,

Тентиген бурут дебейби!

Теминишер айла жок,

Жыйып алган каран мал

Бирөөн койбой жебейби.

Ушул турган кыргыздар

Айласын таппай качпайбы,

Ушул жыйып алган сан кара

Такалуудан тай койбой,

Такыр калмак чачпайбы!

Кержеңдеп тентек бул уулуң

Калмакка кежир иш кылып,

Менин сан кара малым курутат.

Кой, байбичем, угуп ал

Тентегин бул уул койбосо,

Казат экен орумду,

Ушул уулуң чоңойсо,

Кайнатат экен шорумду,

Көргөзөт экен сонунду.

Малдан жыйган күбүмө,

Чоңойчу болсо, бул уулуң

Жетет экен түбүмө!

Бул уулуңдун сыягы -

Жүргөнүнөн чаң чыгат,

Добушунан жан чыгат.

Адам, кыйкырса кулак укпаган,

Койгулашкан балдарды

Коёндой жерге ыктаган,

Колуна тийген балдардан

Бирөө тирүү чыкпаган,

Балаң салат балакет,

Бул баарыга жетет алакет.

Эңкейиште чеп экен,

Бул калмактын журту көп экен,

Бул буруттун баласы

Тентек чыкты дебейби,

Түбүндө мени жебейби.

Каралашып бир жүргөн

Калмагым сонун эл эле,

Алтын казып, бай болгон

Алтайым сонун жер эле.

Бул Алтайга келгени

Менин ырысым толуп күчөдү,

Төрт түлүк малдын баарысы

Сан кара болуп күчөдү.

Чачат го уулуң малымды,

Кетирет го алымды.

«Уулуң тентек экен» - деп,

Калмактар кармап алат го

Жол үстүнө сүйрөтүп,

Даңгыттарга жарат го,

Ай касаба туу алып,

Айылга бузук салат го,

Түгөнгөн жанды түк койбой,

Түгөтүп чаап алат го,

Аман болсо көрөрсүң,