АЙКӨЛ МАНАС БАЯНЫ

Кара келтек чокморун

Балаң үйрө кармап алыптыр.

Бекем белин курчанып,

Торучаар санга бир салып,

Баскан жерин уратып,

Балбанды көздөй чуратып,

Торучаар оозун бурду эми,

Ал балбанга келгенде

Бул сөзүн айтып турду эми:

«Атаңдын көрү, Канжар алп,

Сен - жылкычы, мен - койчу,

Балдардын баарын кыйратып,

Бул зордукту сен койчу!

Талап жедиң этимди,

Он эки балбан болсоң да

Эми жору чукуйт бетиңди.

Ай, Канжар алп, арача,

Арачага көнбөсөң

Азыр салам тамаша!»

Манас айтып турганда

Канжар алп тура калганы.

Каргыш тийген Канжар алп

Катуу басып чунайып,

Кырк баладан төрт бала

Өлгөн экен тырайып,

Өлүп бала жатканда

Манасың карап турабы

«Атаңдын көрү, Канжар алп,

Талаада кырк бир бала элек,

Талаага козу кайнатып,

Ойноп жүргөн жан элек.

Зордуктап этке тойгудай,

Төрт баланы тырайтып,

Бөйдө өлтүрүп койгудай,

Адырдагы бээңди

Тийип алып чачтыкпы»,

Сенин айгырың мине качтыкпы?

Сенин каалаганың бузукпу?

Өзүң тийдиң өпөйүп,

Эми менден көрдүң кызыкты!»

Үч кыйкырып бакырып,

«Манас», - деп ураан чакырып,

Үйдөй кара чокморду

Үйрө кармап алганы,

Качырып кирип Канжарды

Как төбөгө салганы.

Манастан чокмор жегенде

Башы кетти быркырап,

Балбан жерге жыгылып,

Жаны кетти чыркырап.

Балбанды союп, жай кылды,

Кайра козу союшуп,

Бала султан кабылан

Төрт баланы карасаң -

Аргасы эчак кетиптир,

Кабыргасы быркырап,

Кудай Таала кылганы,

Төрт баланы ал балбан,

Бирөөнү койбой кырганы.

Төрт бала өлүп тоңкоюп,

Дүнүйөдөн көчүптүр,

Эт бышырып жаккан от

Кыпын калбай өчүптүр.

Ошондо Манас көк жалың

Алпты союп, жай кылып,

Ал жолдо бүлүк салганы,

Төрт баладан бөлөгүн

Аман алып калганы,

Катуу кирген балбандын

Башын бөлүп салганы,

Кабылан көк жал умтулуп,

Эми калмакка салган жаңжалы.

Балбанды союп жай кылып,

Балдарды жыйып алды эми.

Бай Жакыптын козудан

Жүзүн кармап сойду эле.

Балдарды Манас чакырып:

«Төрө - деп айткын мени» - деп,

Атаңдын көрү кырк бала,

Айтканым менен болуп бер,

Тегерете конуп бер,

Маа чоро болуп бер!

Кармап алып төө союп,

Бээ баштаган кой союп,

Кызык салды тамаша.

Кара көк жал кабылан

Отун жыйса, оту жок,

Кара калмак, манжуунун

Коюлган аты Жырынта

Козу издеп келиптир,

Келгенин Манас көрүптүр.

«Абышка бери келгин - деп,

От күйгүзүп алууга,

Талаага жанды багууга,

Оттугуңду бергин» - деп,

Сурап көк жал турду эле.

«Атаа, кумка бурут - деп,

Атаа, курган кыргыз» - деп,

Айтканына көнгөн жок,

Атаңдын көрү, как баш чал -

Чал оттугун берген жок.

Кара ниет капыр чал -

Кара калмак ал элдин

Канчасынан баатыр чал,

Эң жортормон ыктуу чал.

Ары балбан, ары эр

Зың-зың этип кенебей,

Талаада жүргөн баланы

Бучкагына теңебей,

Чалды кудай урду эми.

Ээликкенден желикти,

Көк жал Манас ээликти:

«Чалым, сураса бербес отуңа

Суук колум саламын,

Кесирленсең көбүрөөк

Кержейген кара калмагым,

Курмандыкка чаламын,

Керек болду оттугуң

Сенден минтип тартып аламын!» -

Деп ошентип, умтулуп,

Чалды курдан алды эле,

Айгырынан оодарып,

Көтөрүп жерге салды эле,

Куру үзүлүп ал чалдын

Кисеси колдо калды эле,

Чалың шашты, жүгүрдү:

«Алда эмине кылат?» - деп,

Чымындай жандан түңүлдү.

Тизе жерге бүгүлүп,

Ашып-шашып абышка

Эликтен бетер түйүлүп,

Темир таман үзөңгү

Теппей чурап минди эми

Жаагынан кан тамчылап,

Көк айгырды камчылап,

Чакчелекей чаң болуп,

Башы-көзү кан болуп,

Өкүрүгү таш жарып,

Кыйкырыгы баш жарып,

Калмак кетти жолуна.

Кой башчысы Ошпур бай

Дөбөгө чыгып караса,

Кырк баланы кааласа -

Көктөн түтүн бөлүнөт,

Көп козуну чогултуп,

Көк жал Манас кабылан

Кырып салган көрүнөт.

Оромпой оюн чаң салып,

Кырк баланын баарысы

Тегеректеп Манасты

Ортосунда эр Манас

Опол-тоодой көрүнүп,

Козуну кармап союшуп,

Башка көрдү балдарды

Шишке сайып тоюшуп.

Кунан чаап ойноп, бакырып,

Балдардын бакырыгын байкасаң

«Манастап» ураан чакырып,

Быяк жакта алачык,

Алачыгын байкасаң -

Калк башчысы он миң жан,

Кең-кесири баткандай,

Бир жагында кырк бала

Манас баштап ичине