АЙКӨЛ МАНАС БАЯНЫ

Кеңири ордо аткандай.

Кара чаар кабылан

Кадимки Манас баланын

Капталында чамынат,

Чолок көк жал арслан

Ошпурду жара тартчудай,

Бет алдында камынат.

Секи жагы сексен төрт,

Серп алган жагы кызыл өрт,

Көрүп туруп Ошпурдун

Боконо сөөгү болкулдап,

Боктуу ичеги солкулдап,

Болбой эси бир чыкты,

Билегинен сап кетти,

Манастын түрүн көргөндө

Жүрөгүнөн кап кетти.

«Бул Жакыптын жинди уулу

Катылганды оң кылбайт,

Кармашканды соо кылбайт.

Билеги жоон, таш жүрөк,

Бил мүчөлүү бадирек,

Жетилип алган кези экен,

Эми калмакка салат чоң дүмөк.

Бир түрү бар - арслан,

Муну бир карасам - кабылан,

Кан ичменин өзү экен.

Көз кашайып, көп калмак

Көрбөй калган кези экен.

Чынмачынга чыр салат,

Кармаганды оң кылбайт,

Кара жолтой бул бурут

Кармашканды соо кылбайт.

Жерге сайып коюптур

Комокойлуу айзасын,

Ааламга чыр салат

Бул баланын айласы.

Атаа, оңбогурдун баласы

Оолугуп жини кармаса

Ойротту бузар шер экен,

Өз билгенин талаага

Кылып салган турбайбы,

Бай Жакыптын козусун

Баарын койбой окшойтуп,

Кырып салган турбайбы!

«Козуну неге кырдың?» - деп,

Кокусунан сурасам -

Этектен алса оң кылбайт,

Эгерде мени соо кылбайт,

Бул жерге туруп нетейин,

Балаңды тыйып алгын - деп,

Бай Жакыпка жетейин!

Атасын алып келбесем,

Анан кийин көрбөсөм

Ажалды бачым жеткирет,

Амалды азыр кетирет», -

Муну айтып эр Ошпур

Жакыпты көздөй дыр койду,

Жан аябай чуу койду.

Астындагы айгырды

Оңдоп-солдоп камчы уруп,

Оң-тетири теминип,

Талаа-түздү уратып,

Айгыр менен чуратып,

Ашып-шашып токтобой,

Каран калган көп койдун

Канча өлгөнүн жоктобой,

Кайран Ошпур канетет

Ашып-шашып токтобой,

Катынын кара баскансып,

Куугуну жакын качкансып,

Куугунун чукул куугансып,

Катыны эркек туугансып,

Бай Жакыптын ордого

Барып түштү Ошпур бай,

Балакеттүү шумдук сөз

Салып түштү Ошпур бай:

«Уулуң Манас эр болду,

Айтсам кулак укпады,

Баргандардын баарысын

Коёндой жерге ыктады.

Кырк баланы жолдошко

Кыраан балаң жыйыптыр,

Бөрү кырган эмедей,

Талаага койду кырыптыр.

Балаң өңдүү жан болбос,

Жанындагы жолдошу -

Жаланып турган сур жолборс.

Айткан сөздүн бекери,

Кара чаар кабылан

Ал уулуңдун жөкөрү.

Ай талаага кырк бала

Алачыктан салыптыр,

Ортосунда жинди уулуң

Султан болуп калыптыр.

Этке тойгон кырк бала

Жөө кунан чаап бакырат,

Астыга келген балдары

«Манастап!» - ураан чакырат.

Уулуңдун аты Чоң Жинди,

Мунун Манас атын ким билди?

Козуну балаң союптур,

Кырк бала түгөл жыйылып,

Муну Манас атка коюптур.

Бала туубай, Чыйырды,

Бир баатыр тууган экенсиң,

Ичсе канга тойбогон

Капыр тууган экенсиң.

Сенин буурсунуң бурдурбайт,

Минте берсе бул уулуң

Бул Алтайга тургузбайт.

Чатак салат бул уулуң,

Айзанын башы кагышат,

Жашы он экиге келиптир,

Кара калмак журт менен

Ушул бүгүн салышат.

Кечээ кабарыңда бар бекен?

Эсенкандын элчиси,

Билген экен зыйкырчы

«Буруттан Манас чыгат» - деп,

Мурунтан издеп жүргөнү.

Бул Алтайдан туулду,

Айткан Манас өзү экен,

Өзү турмак Манастын

Караган кара көзү экен.

Тутанып кеткен сен, Жакып,

Арамга бөлүп санааңды

«Уулумдун аты Жинди» - деп,

Айтпапсың Манас балаңды.

Өзөн-талың кыйып ал,

Өрттөмөк болду Алтайды

Ал балаңды тыйып ал!

Калмакты көрсө камады,

Манжууну көрсө сабады,

Кой кайтарган мен Ошпур

Балаңдын тентегинен жадады.

Элдин мыш-мыш кеби бар,

Жылкычы башы чоң Канжар,

Аны да Манас шум уулуң

Өлтүрүп салган чени бар.

Бул уулуңду тыйбасаң,

Кара калмак, манжуу журт,

Мунун көптүгүн көрсөң кара курт,

Кеп мисалы ушундай,

Жети бөрү бир койду

Таласа тарпын коёбу?

Жети миз киши бирөөнү

Сабаса тарпың коёбу?

Балаңды тыйып, тилимди ал,

Менин айтканым ушул билип ал!»

Айтып оозун жыйганда,

Бай Жакыптын байбиче,

Аты артык Чыйырды

Бөдөнөдөй кара көз

Эми бөлөк-бөлөк жаш кетти.

Асыл катын Чыйырды

Ак эмчегин булайтып,

Ак тамагын кылайтып,

Акырын сүйлөп, муну айтып:

«Малың арбын, бала жок

Зарланып көрдүк Манасты,

Алтайдан чыктык айдалып,

Бото көрбөй зарланып,

Өзөндөгү булагың,

Аты Манас бул балаң