АЙКӨЛ МАНАС БАЯНЫ

Шай колдогон шер ушул.

Аман уулуң чоңоёт,

Ак марал айдап, уй кылат,

Атышкандын баарысын

Айдап жүрүп буй кылат.

Ушул уулуң чоңойсо,

Каркайган кара тоо болот.

Каарланып катылса,

Кантип душман соо болот.

Келишкен Манас шер ушул,

Дубана айткан кеп ушул,

Манаска келет кырк кашка,

Кыркынын жөнү кырк башка,

Чоркок айтса кырк чоро,

Кырк чоро эмес кырк жоро,

Кыркынын жөнү кырк башка,

Кыркы кылымдан озгон көй кашка,

Ат семирип ык болот,

Бул уулуңдун жолдошу

Капкайдан келип кырк болот.

Он экиге келгенде

Каарлуу белин курчанар

Кара калмак, кытайга

Какайлатып кол салар.

Ордо бузуп, олжо алар,

Орчун жерге кол салар,

Жүрүшүнөн чаң чыгар,

Мунун добушунан жан чыгар».

Ырымкай бала кезинде

Дубана айтып койду эле,

Айтып ийип ал адам,

Көздөн кайып болду эле.

Жараткандын жиберген

Белги кылган иши экен,

Аты Кызыр ал адам

Алейки салам өзү экен,

Манасыңды байкасаң,

Даарып жүргөн кези экен,

Кызырыңдын өзү экен,

Өзү турмак көзү экен.

Манаска жолдош болууга

Жолугуп турган кези экен.

Ал адам кебин укканда,

Кубангандан курган жан

Жүрөгүм кайнап чок болду,

Айтып турган ал адам

Көздөн кайып жок болду.

Кейибе, Жакып, малыңа,

Жыйганың бала чачпайбы,

Ишенбегин малыңа,

Балаңдан арка болбосо,

Караса канбайт кумарың,

Кайгырып көргөн бул балаң

Кара кашка тынарың.

Быйыл уулуң буюрса

Казатка кирер убагы,

Күн эсептеп калганда,

Күн болжолун алганда,

Быйыл кезде Манасың

Он экиге толгон кез,

Ушул быйыл чунагың

Он эки жашар болгон кез.

«Уулум тентек чыкты» - деп,

Кайгырбагын малыңа,

Кайрат бергин балаңа.

Балаңа кайрат бербесең,

Каптал жакта Каңгай бар,

Каңгайда кара калмак бар,

Кайгыланбай кайрат кыл,

Сага түшчү салмак бар,

Сенин кыр жагыңда кытай бар,

Кыйрашчу жооң далай бар.

Маңдайыңда манжуу бар:

«Баягы бурут экен» - деп,

Сени менен басташчу жооң далай бар.

Койчуңдун башчы Ошпурдур

Ошпуруң кара калмакты

«Уулуң тентек чыкты» - деп,

Сенин үйүңө айтты салмакты,

Бул Алтай сага жер эмес,

Бул Ошпур сага эл эмес,

Ошпурдун тилин сен алсаң,

Жакып бай, бөлөкчө кылат

санааңды.

Кызыл-тазыл кырмызы

Кыргагын тартсам бөлүнбөйт,

Калмактан койчу Ошпуруң

Кыргыздан тийсе колуна

Кылчаяр арам көрүнбөйт.

Жашыл ала тал жибек

Жан-жанын тытсам бөлүнбөйт,

Жакын көргөн Ошпуруң

Жаңжуң келсе жамандап,

Жан коёр адам көрүнбөйт.

Жылкысын айтат: «Мөрүн» - деп,

Жакын көргөн Ошпуруң

Жан коёр адам көрүнбөйт.

Бала берген Ошпуруң

Казбасын калың оруңду,

Калмак келсе жамандап,

Кайнатпасын шоруңду.

Таппасын кылча кырыңды,

Айтып коюп кытайга

Кетирбесин суруңду.

Бул Ошпурга ишенсең

Бөлүнтөт сенин санааңды.

Кармап берет кытайга

Манас аттуу балаңды.

Атаганат дүнүйө,

Алтайды айттың жерим - деп,

Сен калмакты жүрдүң элим - деп,

Бул Алтай бизге жер эмес,

Бул калмак бизге эл эмес,

Уу чылайт идиш күбүңө,

Бул балаңа шылтоолоп,

Бул калмак жетет түбүнө!

Сан дүйнө малды чачыңыз,

Арка кылып Манасты,

Бул Алтайдан качыңыз.

Бул Алтайдан качпасаң

Коруп алат мал оттогон талааңды,

Кармап кетет өлгөндө көргөн балаңды.

Кармаса соёт Акбалтай баштап бириңди,

Манжуу кагат капкайда кеткен жиниңди.

Малың арбын, балаң шок

Он экиге келиптир

Сен Манасты тыяр чамаң жок!

Кара болот зулпукор

Кынынан сууруп кырдашар,

Калмак эмес Манасың,

Кытай каны Эсенкан,

Ошону менен чырдашар.

Буурсунуң бурдурбас,

Бузук тил кара калмагың

Бул Алтайга тургузбас.

Азапка салар чамаңды,

Кармап кетет кокустан

Береки Манас балаңды,

Кан эшиги - кыямат,

Катуу буйрук кылганда:

«Балаңды бер» - деп турганда,

Басып кирер жол барбы?

Кара курттай капырга

Кан Жакыбым, кебимди ук,

Чалыша турган чамаң жок,

Бел байлаган белиң жок,

Бекип жаткан элиң жок,

Бет алышып урушуп,

Бекем өчүн алуучу

Белгилүү кыргыз элиң жок.

Качып кирер токой жок

Караа кылып отурган

Кан атаң Огой дагы жок.

Бел байлап турган белиң жок,

Бет алып согуш бир кылып,

Бул кытайга чыр кылып,

Ажыратып алуучу,

Белгилүү кыргыз элиң жок.

Кара калмак, көп манжуу

Кечээ, тегеректеп алганда,

Кыргынды кызык салганда,