АЙКӨЛ МАНАС БАЯНЫ

Бели артында бекчейип,

Кабыргасы бириндеп,

Караса көңүл бөлүнүп,

Каарланган канкордун

Кан ичер чагы көрүнүп,

Жетик Манас көк жалың

Жебеден мурун жетти эле,

Жеткен жерден Кочкуну

Көмө коюп өттү эле,

Үзөңгүдөн бут тайып,

Тоо ураган эмедей

Аттан кулап түштү эми.

Акбалтай менен бай Жакып

Арага түшүп калганы,

Атасы Жакып муну айтат:

«Жалгыз уулум, Манас кан,

Каарды катуу баштадың,

Каран түн, мүшкүл чыр салып,

Калмактын Кочку балбанын

Такыр союп таштадың.

Калың каздың оруңду,

Кайнатмак болдуң шоруңду,

Көргөзмөк болдуң, кулунум,

Киши көргүс сонунду.

Алтайга келдим айдалып,

Айламды таппай сандалып,

Айла кетип каңгырып,

Азып келдик тыяктан.

Көп кыргыз журттан айрылып,

Түшүп кетип тереңге,

Атадан сегиз уул элек

Бирөөбүз кеттик Эйренге.

Алтай да бизге жер эле,

Манжуу, калмак аралаш

Ушул журт бизге эл эле,

Ордолуу журтка катылып,

Чечтирмек болдуң тонумду,

Салмак болдуң башыма

Тентек чыгып, кулунум,

Киши кылбас сонунду,

Муну укканда, кулунум,

Кара калмак, манжуу журт

Казат экен орумду.

«Уулуң тентек чыкты», - деп

Кайнатат экен шорумду,

Талатмак болдуң үбүмдү,

Тентек чыгып, чунайгыр,

Түгөтмөк болдуң түгүмдү.

Эми кытай алат коюмду,

Түгөтөт экен бу кытай

Капкайдагы оюмду».

Кейип Жакып турганда,

Акбалтай кирди күүлөнүп,

Бай Жакыпка сүйлөнүп:

«Кейибе, Жакып, жөнү жок

Кейиген адам оңобу,

Ушул сенин кейишиң жакшы болобу!

Ажалы жеткен өлбөйбү,

Алданын башка чийгенин

Чиркин, бул баш көрбөйбү!

Эселек Жакып, не дейсиң,

Эркек балаң шок болсун,

Шок болбосо ал бала

Туулгуча жок болсун,

Эркек балаң эр болсун,

Эр болбосо ал бала

Туулбай кара жер болсун,

Талаага салган ордо бар,

Кочкудан колго түшүргөн,

Жети жүз тулпар олжо бар,

Олжого бүгүн туналык,

Так жети жүз тулпарды

Бөлүп олжо кылалык».

Акбалтай айтып ар кыл сөз,

Айтып оозун жыйганча,

Кабылан Манас чамынып,

Калайманды салганы,

Астыңкы Кочку балбандын

Башын кесип алганы.

Жети жүз экен тулпары

Олжо кылып келгени,

Ата уулуна кылдай тең

Олжодон түшкөн тулпарды

Такыр бөлүп бергени.

Эбин тапкан кээ бирөө

Олжого тулпар мал алып,

Эң жаманы кыргыздын

Кызыл алтын, зер алып:

«Кымбат тууган Манасты

Аман-эсен койсун, - деп,

Кейибе, Жакып, бул ишке,

Көк жал Манас шер ушул,

Аман болсо карап тур,

Күптүңдү чечер шер ушул,

Күрдөлүү чечен эр ушул.

Үзүлгөнүң улоочу

Чачылганың жыйноочу,

Өчкөн отуң тамызат,

Аман болсо бул бала

Өлгөн жаның тиргизет.

Кайнаган манжуу, капырдан

Сурагын сурап, кан болот,

Аман болсо көрөрсүң

Муну менен сумсайган киши

жай болот.

Кырк үйлүү кыргыз бул журтту

«Күн көрсүн» деген бул экен,

Күйүккөн жүрөк басуучу,

Умачтай көздү ачуучу,

Астыга салса акжолтой,

Айдап жүрсө сан колдой,

Койчу, бай Жакыбым,

Ачылган артың жабылды,

Манасты берди жараткан,

Абийир эми табылды.

Берекеси белестей

Бел эмеспи бул балаң,

Белге таңуу чын көк жал

Шер эмеспи бул балаң.

Аман болсо Манасың

Күрдөөндү тапчу шер болот,

Аман болсо Манасың

Күлкүңдү тапчу шер болот.

Туурдугуң май кылат,

Туураланба, бай Жакып,

Туура кудай берди го,

Сени туш-туш жерге кан кылат.

Керегеңди май кылат,

Кейибегин, бай Жакып,

Сени кез болгон жерге кан кылат.

Сенин санааңды жетик болтурат,

Сайышкан жерден олжо алып,

Сандыгыңдын баарысын

Сары алтын мүлккө толтурат.

Көңүлүң менен болтурат,

Көмүркөйүң баарысын

Көк күмүш мүлккө толтурат.

Аман болсо бул Манас

Добул келсе жел тийгис,

Булуң токой, чер болот,

Доочу келсе мал бергис,

Кара көк жал эр болот.

Кырк үйлүү кыргыз эл элек,

Калыктан зарлап бөлүнгөн,

Караан кылып отурам,

Ошол кыргыздай Манас көрүнөт.

Кайгырасың жөнү жок:

«Балам тентек чыкты», - деп,

Кайгы төлөө болобу?

Кайгыланба, бай Жакып,

Өлүмдөн корккон оңобу?

Манастын тапкан олжосун

Кырк түтүн бөлүп алалык,

Эртең ажал келгенче,

Семирип-сергип алалык!

Жараткандын чийгенин

Төбөгө келсе көрөлүк,

Жалгыз Манас уул үчүн

Калың какан, кытайга

Курмандык болуп өлөлүк,

Кулжуңдаба, бай Жакып,

Бүткүл малды чачалык,

Медер кылып Манасты