АЙКӨЛ МАНАС БАЯНЫ

Аттанууга камынып:

«Азирет!» - деп, жалынып,

Жай-жарагын шайланып,

Жоо кылычын байланып,

Тулпардан жыйып ат алып,

Тууганы кыргыз журттан бата алып,

Сай тулпарды токунуп,

Шашып амаз окунуп,

Арсландай таптанып,

Баштыгы Жакып, Акбалтай

Алтымыш балбан аттанып,

Кең Кашкар ылдый жакалап,

Сай буудандын баарысын

Кайра баштан такалап,

Кара байыр, казанат

Калбыр өпкө, жез билек

Ат тулпарын минишип,

Түгөнгөн тоонун бетине,

Тетиги кум арыктуу дайранын

Оңкойгон тоонун урчуктан,

Оңурайган тумшуктан

Супа садык чалганда,

Кечээ таң дүмпүйүп калганда

Оргуп-оргуп чаң чыгат,

Оргуган чаңды караса

Алтын, жакут, дилде артып,

Күндүзүн өргүп, түн катып,

Кызыл дилде, жакут таш

Кымбаттыны төөгө артып,

Калдайдан сексен балбаны

Бээжинге жүрүп калганы.

Кез болгон экен ошо жол

Кытайдын токсон балбаны,

Арсыланы Жакып, Акбалтай

Талаадан кармап алганы,

Таш-талканын чыгарып,

Такыр кырып салганы,

Жүк арткан төөсү токсон беш,

Кызыл куйрук кара нар

Олжо кылып алганы.

Карактап кармап төөнү алып,

Балдар келип кыргызга

Дегенине көнүшүп,

Ар түтүнгө бир бирден

Муштумдай алтын беришип,

Олжого мыктап канышып,

Ойронду мыктап салышып,

Таң кашкая атышып,

Тамаша кылып жатышып,

Киречилер жол тартып

Конуп жаткан кезинде,

Балбандардын баарысын

Союп жаткан кезинде,

Аябаган калайман

Салып жаткан кезинде,

Балбандарды курманга

Салып жаткан кезинде,

Алөөкөнүн алдында

Жөө желдет деген балбаны

Ошол акмак кутулуп,

Канына аман барганы.

Канына барып муну айтып,

Алөөкөнүн алдына

Адам билбес шумду айтып:

«Каным көрдүм кызыкты,

Качып келдим бузуктан.

Таң кашкайып сүргөндө,

Жерге жарык тийгенде

Боз алалуу туу көрдүм,

Ач кыйкырык, куу сүрөөн

Бир айкайы күчтүү чуу көрдүм.

Калайманды баштады,

Эсенкандын алдына

Алтын жүктөп баруучу

Балбаныңдын баарын

Такыр кырып таштады.

Кара байыр казанат,

Калбыр өпкө, жез билек

Кайыпка катар ат минген,

Илек-илек жоо чыкса

Сезгенбей жоого бир тийген,

Курун селде чалынган,

Катар айза сунганда

Кудуреттеп жалынган,

Көрсө бурут өзү экен,

Казынаңдын баарысын

Карактап алганы жүргөн кези экен!

Төбөбүздөн басканы

Жүктөлгөн дилде, көп алтын

Олжо кылып чачканы

Көрдүм бурут өзү экен,

Карасам кара көзү экен.

Казып кетти орумду,

Кайнатып кетти шорумду,

Чачып кетти мүлкүмдү,

Кырып кетти элимди,

Сындырып кетти белимди,

Укпай кетти сөзүмдү,

Олжо кылды малымды,

Агызды суудай канымды.

Андан көрө таксыр кан,

Колду жыйып алыңыз,

Таланып кеткен алтынды

Такыр жыйып алыңыз!»

Кабарчысы барган соң

Мунарга жарык жагылып,

Добулбас бекем кагылып,

Айзанын баары кыйылып,

Адамдын баары жыйылып,

Канынан буйрук келген соң

Кытайдын баары ээлигип,

Кыйындын баары жээлигип,

Баатырдын баары шамданып,

Балбандын баары камданып:

«Түбүнө чогуу жетем» - деп,

Түк койбой кырып кетем» - деп,

Карапчы тонун шайлатып,

Буудандарын камдатып,

Алөөкөнүн кийгени -

Көөхардан топчу муштумдай,

Эми көрүүчү болсоң ушундай,

Каарланып чамынып,

Добулбас бекем кагылып,

Алөөкө кылды буйрукту,

Кара калмак, манжууга

Кайра салды шумдукту.

Алөөкөнүн жанында

Күрмөчөнүн күлдүйтүп,

Күчтүүдөн бар бир миң кан,

Карыпчысын калдайткан

Калдайдан бар бир миң кан.

Өрттөй көзү бек жайнап,

«Алтының алды» дегенде

Кан ичмеси бек кармап:

«Акылга дыйкан эриң кел,

Бул азапты көрүңөр!»

Акылман экен каркыбар,

Ааламдын баарына

Чалдырбай турган чаркы бар.

Алөөкөнүн эшикке

Жолборсу он беш төлдөптүр,

Жолоп адам келбептир.

Астында алтын тагы бар,

Алтайчылык өлөрдү

Азыр бейлеп билүүчү

Алты аяры дагы бар.

Атагын уккан чочуган,

Алтымыш бурку илийди

Жетик билип окуган,

Бичиктерин алышып,

Аяр менен сыйкырчы

Балын ачып салышып,

Алты аяры капырдын,

Ал Алөөкө баатырдын

Канына айтып бир топ сөз -

Аярдын баары жабылды

«Сиздин алтыныңыз табылды!

Же Каракандын сегиз уул

Эрешен тартып эр болду,

Эр уулу менен тең болду.

Тыңдуудан жыйнап кол алып,

Эрендерин чогуу алып,

Булаңды булап алыптыр,

А балдар бузукту мыктап салыптыр.

Сенин кызматчыңды кармаптыр,