АЙКӨЛ МАНАС БАЯНЫ

Түгөл айдап жоголткун!»

Муну менен Молто кан

Алөөкө тилин алганы,

Балбандары башкача

Басып кызык салганы,

Өлтүрбөстөн житирбей,

Тирүү байлап алганы.

Кан буйругу эки эмес -

Кайран Балтай, Жакыпты

Кырк үйлүү кыргыз баш кылып,

Алтай көздөй айдады.

Бирөө айдалды ийренге,

Бирөө түшүп кетти тереңге,

Бирөө айдалды оруска,

Жер табалбай конушка.

Оболку дарты козголду,

Тополоңу тоз болду.

Колу артына байланып,

Кордук көрүп айдалып,

Буларды бөлүп турганда

Калайык ыйлап, кары ыйлап,

Калайык журттун баары ыйлап:

«Ай, Каракан, өлбө - деп,

Азапты бу журт көрбө - деп,

Бул өңдөнгөн кордукту

Мендесине бербе» - деп,

Көөдөнгө батпай көп санаа,

Талан көргөн кайран журт

Көзүнүн жашы он талаа.

Дүмөктүү түйшүк салды эми,

Каракандын сегиз уул

Түк койбой байлап алды эми,

Төрүнө казан асты эми,

Төрт түлүгүн чачты эми.

Адырдан тийди бээсин,

Жакын келсе моминтип

Жайната муштап мээсин,

Чыгарып ийди бул журттун

Капкайдагы кээсин.

Кайратсызын байлады,

Кайрат кылган мыктуусун

Кармап алып жайлады,

Алардан калган балдарды

Денекул кылып алганы,

Какандын кароол канына

Кызматчы кылып салганы.

Кайраттууну сабады,

Катын менен баланы

Олжо кылып талады.

Тоодо жылкы тогуз миң

Токтотпой тийип өткөнү.

Өрүштөгү төөнү,

Союп салды Алөөкө

Баатырсынган дөөнү.

Ургаачыдан узду алып,

Бейилиң курган Алөөкө

Беш көкүлдүү кызды алды.

Калың казды орлорду,

Кайнатты такыр шорлорду,

Бош койбой байлап колдорду,

Такыр кырып салды эми

Буларга кол кайруучу чоңдорду.

Агала желек туу салды,

Ач айкырык чуу салды.

Эңкейиштеп бас экен,

Кыргыздын колу аз экен,

Өөдөгө чыккан чөп экен,

Кытайдын калкы көп экен.

Түрлүү-түрлүү алпы бар,

Түбүнөн бери куралып,

Келген экен каркыбар.

Колуна тийген адамды

Койбой сабап, талкалап,

Бөлүп кетер наркы бар,

Кыйыгына тийгенде

Кылычтап башын чаап салмак

Бу кытайдын салты бар.

Дүмбүрчөгүн түзөтүп,

Түк койбой талап алды эми.

Кемпирлерин ыйлатып,

Абышкасын кыйнатып

Аябай дүмөк салды эми.

Коломтосун казды эми,

Кордук менен талкалап

Кыргыз журтту чачты эми,

Өкүм менен иш кылып,

Өз билгенин кылды эми.

Каканчынын калкы экен,

Катылганды бул кытай

Канын ичмей наркы экен.

Кытайдан Молто чоң улук

Кыргызды кырып кетүүгө

Көк жалың

Какандан келген тоорулуп,

Балбандары башкача

Каары толук капырдын

Бил мингени бир канча.

Атсыз жүргөн дөөлөрү

Кумурскадай быжылдап,

Курчап келди жөөлөрү.

Кынжысы бар мойнунда

Албан түрлүү балбаны,

Ал балбаны катылса

Адамдын чыгат далдалы.

Алөөкө менен Молтого

Акыл айран, заары күч,

Каарланган капырың

Катылганды кылат түз.

Заары күчтүү балбаны

Таш күмбөзүн талкалап

Кыргызды такыр чаап алганы.

Эр Алөөкө, Молто кан

Калың колун каптатып,

Талоон кылып турганда

Ажалы жеткен жан өлүп,

Кыргыздан кыйла бала өлүп,

Шибенин каны чоң Дөңгө,

Калмактардан Ылама

Кажылдаган капырдын,

Кан Алөөкө баатырдын

Бу кордугун сураба!

Казанды олжо кылышып,

Олжолоп алып тунушуп,

Кара курттай кыжырап,

Жер тумандап быжырап,

Асман ачык, жер бүркөө

Жеткилең кытай жеткени,

Алөөкөнүн токсон нар

Кызыталак бурут алдың - деп,

Акыр заман дүйнөнү

Башка салып турганы.

Кан Алөөкө капырга,

Улугу Молто баатырга

Олжо болду көп кыргыз,

Каяша айтар бир жан жок

Жорго болду көп кыргыз.

Түндүктү жагып кыйратты,

Түйшүктү салып ыйлатты.

Ажалды анык жеткизди,

Чаманын баарын кеткизди.

Азаматты кул кылды,

Катындын баарын тул кылды.

Кара курттай капырга

Кайрат кылар бир жан жок,

Кайран Дөңгө баатырга

Белгилүү жок, бел да жок,

Бет алышып турганда

Же кайрат кылар эр да жок,

Бүгүн көргөн эртең жок,

Атаңдын көрү, алакчы

Мында кырылгандар санда жок,

Ажыратып алуучу

Ал Каракан мында жок!

Сурап ичсе тойбогон,

Сугалагын койбогон,

Караңгыда айдаса

Кабылан сындуу жойлогон,

Кайран кыргыз эл элек,

Өзөн бойлоп конуппуз,

Эр Каракан өлгөндө

Өрт өчкөндөй болуппуз

Обол мурда кан өлүп,

Айла табар жан калбай,

Же калайыктын баары өлүп,

Өзөн бойлой конуптур,

Өйдө кылар бир жан жок

Өрт өчкөндөй болуптур,

Баатырлар жатат сабоодо,

Малдар жатат камоодо,