ЫЙМАН СЫРЫ

Ал адамдар менен болгон көптөгөн жолугушуулардан кийин, кайра-кайра үмүтсүздүккө кайтканым мен үчүн кандай кыйноолорду жаратканы али эсимде. Алар өз диндери жөнүндө канчалык көп айткан сайын, мен алардын жаңылыштыктарын даана көрүп, алардын дининен жашоо маанисин табуудан үмүтүм таптакыр үзүлө баштады. Мага белгилүү христиандардын чындыгына алар өздөрүнүн дининен мага кереги жок көп нерселерди аралаштырып жатышты, – бул мени чочуткан жок; мени алардан көңүлүм кала баштаганы, алардын жашоолору деле меники сыяктуу, айырмасы – алардын дининдеги айтылган нерселер менен жашоолорунун дал келбестигинде эле. Алар өздөрүн алдап жүрүшкөнүн сездим, алар деле мендей болуп жашоого бир келген соң, колго тийгендин баарын алып жашай берем дегенден башка жашоо сыры менен иштери да жок жүрө берерин көрдүм.

Мен аны аларда жетишсиз турмуштан, кыйналуулардан, өлүмдөн коркуу сезимин талкалаган жашоонун маңыз-мааниси болбогондуктан, ал сезимдерден коркуп жашап жүрүшкөндөрүн байкадым. Алар деле биздин арабыздагы динге ишенгендер, мен сыяктуу эле, жакшы турушчу, байлыктарын көбөйтүп, сакташчу, жоготуулардан, кыйналуулардан, өлүмдөн коркушчу, ошондой эле мен жана мен сыяктуу динсиздердей эле адамдык каалоолорун аткарып, динсиздерден ашса ашып, бирок кем эмес жашоо өткөзүшчү. Канчалык аракет кылышса да, алар мени өз диндеринин нака чындык экенине ишендире алышпайт эле. Алар жокчулуктан, оорудан, өлүмдөн коркпогонун көрсөтө алган жашоо маанисин барын далилдеген аракеттери менен гана мени ынандыра алышмак. Биздин чөйрөбүздөгү ар түрдүү динге ишенгендердин мындай аракеттерин көрө алган жокмун. Тескерисинче, андай аракеттерди арабыздагы динге караманча ишенбеген адамдардан жолуктурдум.

Бул адамдардын ишеними, – мен издеген ишеним эмес экен, алардын ишеними ишеним эмей эле Эпикурдун жашоодогу жооткотууларынын бири экен. Мен, бул ишенимдин, Сулайман пайгамбар өлүм алдында жатканда аны жооткотууга эмес, анын кай бир  шек саноолорун таркатууга гана жарай турганын, ал эми адамзаттын,  бирөөлөрдүн эмгегин пайдаланып эс алуу үчүн эмес, жашоону жаратуу үчүн келген эң чоң тобуна таптакыр туура келбесин түшүндүм.

Адамзаттын жашашы, ал жашоосуна маани берип аны улантышы үчүн, алардын, миллиардардын, башка, чыныгы дини болушу керек экен. Бул диндин бар экендигине Сулайман пайгамбар, Шопенгауэр үчөөбүздүн өлүмгө барбай калганыбыз эмес, ушул миллиарддаган адамдардын жашап жатканы жана жашай беришери ынандырды, алар бизди өздөрүнүн жашоо толкундары менен сактап калышты. Мен динге ишенген кедейлер, жупуну, билимсиз, жакыр адамдар, кечилдер, дыйкандар менен жакын боло баштадым. Бул элден чыккан адамдар деле, менин чөйрөмдөгү калп эле динге ишенгендей түр көрсөткөн адамдардай эле, христиан динин тутушчу. Христиан динине туура келбеген көп сандаган ырым-жырымдар аралашып жүрчү, бир айырмасы – ал ырым-жырымдар биздин чөйрөдөгү адамдарга кереги деле жок, ал аларды өз  жашоолорунда колдонушчу эмес, бул аларга Эпикурдун тамашалары сыяктуу бир нерсе; ал эми эмгекчил элдин жашоосунда ал ырым-жырымдар ушунчалык сиңип калгандыктан, алардын жашоосун ал ырым-жырымдарсыз элестетүүгө да болбойт, ал алардын жашоосунун сөзсүз болор шарты. Менин чөйрөмдөгү адамдар бүткүл жашоосу, алар карманган динге карама-каршы эле, ал эми динге ишенген эмгекчилердин жашоосу дин берген жашоо маңызын сактап жашоо болчу. Аларга канчалык көңүлүмдү коюп, алардын жашоолоруна көз кырымды сала баштаган сайын, мен аларда чыныгы ишенимдин бар экендигине, ал ишеним аларга жашоо маанисин, жашоого мүмкүнчүлүк берерине ошончолук көбүрөк ишендим.

Эгерде биздин чөйрөдө динге ишенбей жашай бергенге болсо, миң киши ичинен бир адам динди карманса, тескерисинче, булардын чөйрөсүндө миң кишинин бирөө динге ишенбейт. Биздин чөйрөдөгү бай адамдардын жашоосу, майрам менен, чардап жүрүүлөр, турмуштарына ыраазы болбой наалуулар менен коштолсо, булардын турмуштары оор, узак жана тажатма эмгек кылуу менен өтөт, жашоолоруна анчалык деле нааразычылыктарын айта беришпейт. Биздин чөйрөдөгү бай адамдар тагдырларына жазылган кыйынчылыктарга нааразы болуп, каршылык көргөзүшсө, бул адамдар тескерисинче, чекелерине жазылган жетишсиз жана оор жашоону кыңк этпей, чыдамкайлык менен көтөрүп, тагдырына жазылган нерсени өзгөртө албасын  түшүнүү менен кабыл алышат. Биз өзүбүздүү акылдуу сезсек да жашоо маанисин түшүнбөй, өлүмдү кыйынчылык менен кабыл алабыз, а бул адамдар тескерисинче, кыйналып жүрүп жашашат да, өлүмдү көбүн эсе кубануу менен тосушат. Биздин чөйрөдө өлүмдөн тайманбай, коркуп-үркпөй тосуу жокко эсе болсо, бул адамдарда өлүмгө баш ийгиси келбей тыбырчылган учурлар жок десем жаңылбайм. Мына ошондой, Сулайман пайгамбарыбыз экөөбүз үчүн жашообуздун бирден бир бул дүйнөнүн жыргалы болгон нерселерден куру жалак калышкан, бирок ошол эле учурда өздөрүн бактылуу сезген адамдар – жүздөп-миңдеп саналат.