ЖАНЫЛ МЫРЗА

Жаңылды алар болсо кудалабай,

Майданда багын басып, жеңип алмак.

Болбосо эки колун тең басынып.

Майданда Жаңыл кызга бак аддырмак.

Басынса, бул майданда түбөлүк жок.

Огунан он саамайдын казаланмак.

Бир күнү Түлкү эрлерге акыл салды,

Үчүкө, Атагозу, Чабакты алды.

Сынчысы Шырдакбектин ачык көздүү

Кеңешке калтырылбай а да барды.

Эл көрбөй эки жылдай жаткан Түлкү

Эрлерге саймедиреп айтты арманды.

Эрлерден сынчы жакка сөз көчкөн соң

Кеп урду түш көргөндөй, ачпай балды.

Жаңылды эч бир адам жеңе албас да,

Жаңыл кыз эч бир жандан жеңилбес да.

Такалып, жалгыз Жаңыл санашардык,

Элде бар мен билгенден бир жат бала.

Чоңойсо ошол бала, Жаңыл колдо,

Табылбас мындан башка эч бир айла

Уузуна кысыр уйдун жан күтөрбү?

Баатырлар барабыз деп камданууда…

Баатырлар ашыгычтап ишин чамдап,

Мыктылап кийинишип, жарак камдап.

Байланып азык-кече жан жанына,

Жылкыдан ат жаратып, минип тандап,

Төрт баатыр жолго түшүп аяндады:

Үчүкө, Атагозу, Түлкү, Чабак.

Какшаалдан карга учурбай дирилдеткен,

Ким эле ошо кезде Жаңыл бейбак?

Жаңыл кыз эдин эри, шердин шери,

Жаңылдан далай эрдин сынган бели.

Кир жууган, киндик кескен кичинеден

Какшаал-Тоо–кыз Жаңылдын тууган жери.

Какшаалда кайгысы жок, көчүп-конуп,

Эркиндеп мал өстүргөн ойгут эли.

Ойгуттун жаны–Жаңыл, каны–Жаңыл

Чытырап так ошондо толгон кези.

Жаңылда кандык курган так болбогон,

Андайга өзү дагы кол созбогон.

Жаралган жандан өзгө бир мүнөздүү

Беш күндүк өмүр жолун башка ойлогон.

Кийинип эр кийимин, чачын түйүп,

Жүргөн соң Мырза деген эл ат койгон.

Кесиби: бүркүт салып, ит агытып,

Жаа тартып, оюн ойноп, той тойлогон.

Жаңылды алабыз деп чандан келген,

Дамалуу далай баатыр кол сермеген.

Келгенден бири жетпей максатына,

Жебеден куш тилиндей жанын берген.

Азуулу ат, баштуу азамат арманы зор

Кайтууга туз буюрбай тууган элден.

Жаңыл кыз–желге сырдаш, эрк баласы,

Жаа тартып, ит агытып жүрө берген…

Чынында жан тилеги эркке чапмак,

Жан-эркин, кайда болсо эркин жатмак.

Бийик тоо, тунук аба жан жемиши,

Жаа тартмак, кийик көздөп, ит агытмак.

Көксөгөн жан тилеги орундалса,

Болгону эмес бекен кыбла төрт жак!

Жаа тарткан, жан жыргаткан Жаңыл кайда?

Барган күн биздин төрт эр жаңы талап.

Ал күнү адетинче Жаңыл анда,

Ээрчитип Кертайганын алып жанга.

Көбүнчө жаш өмүрүн тоодо өстүргөн,

Турбаса эл ичинде анда-санда,

Болгондо бешим мезгил жылкы тийген,

Карабай баатырлар да келер таңга.

Жоо келди, жылкы алынды деген кабар,

Жаңылга келип тийген күн батканда.

Түн кирди. Жылдыз толду. Жаңыл жолдо.

Атууга даярдаган жебе колдо.

Ээлигип минген азоо келе жатты,

Бурулбай, дир-дир кагып оңго-солго

Бир укмуш баштачудай арс-арс үрүп.

Кертайган бирге чыккан сапар жолго.

Кол талып, тизгин бошоп калган кезде,

Жанган от жар алдынан көрдү ошондо.

Токтоду. Жаңыл түштү, атын байлап.

Карады жар башынан отту абайлап.

Жамбаштап өңчөй баатыр жаткан экен,

Ортодо таш кордосу бор-бор кайнап.

Олжолоп алып кайткан көп жылкыны

Ийрилтип туюк жарга салган камап.

Экенин Түлкү, Үчүкө тааныган соң,

Жаңыл кыз жар башында турду сынап.

Сындады эрдин баарын бирден санап,

Үчүкө, Атагозу, өттү Чабак,

Түлкүдөн сын тайгылып, кемтик таппай,

Толкундап түшкөн кезде чын махабат.

Кер тайган илгертеден канга жолдуу

Шимшилеп кирип барды от жакалап.

"Канчыктын Кертайганы…” деди Түлкү,

Мөндүрдөй тарткан жебе тийди шак-шак!

МАХАБАТ–тозок оту балбылдаган,

Ким кызып, илебине албырбаган,

МАХАБАТ–кырдан качкан кызыл түлкү,

Бүркүттү ташка согуп алдырбаган,

МАХАБАТ–турагы жок соккон шамал,

Мойнуна түргөн чалма салдырбаган.

МАХАБАТ–чырга тарткан күлүк закым,

Кол созгон талапкерге карматпаган.

Төрт баатыр коломтодо канга толуп,

Жатышты жан бере албай алек болуп.

Митедей мизилдетип соруп жатты,

Эзелден көрбөгөн жер канга тоюп,

Жаңыл кыз бир аздан соң түшүп келди,

Турду да жар башында ой ойлонуп.

Түлкүгө жанталашкан сөз сүйлөдү,