ЖАНЫЛ МЫРЗА

Сеңселтип саамай чачын жайып коюп.

–Түлкү шер, … мен канчыкмын

мойнума алам,

Сөзүң ак, айтканың жөн чын деп табам,

Бирок да канчык, дөбөт ким экенин

Энчилеп болбойт бекен мындай майдан.

Сен эмес жалгыз келип энчи үлөшкөн,

Энчисин бөлө кеткен далай адам.

Жалындуу махабатым сени тапты,

Сени ойлой, эки сүйбөй, чыксын бир жан!..

Түлкүнүн болот кездик чечип алып,

Жиберди атын отко, ташка барып.

Олтурду аккан канды, чыккан жанды

Көзүнө элестетип, кыялданып.

Үстүнөн тон, күрпөсүн сыйрып таштап,

Жер жүзү жарык болду, таң агарып.

Ким сүйүп жетише албай, ким өлгөнүн

Таң жели жомоктоду күүгө салып.

Күн чыгып, жер жүзүнө нурун чачты,

Тыйылды жомокчу жел, үнүн басты.

Жаңыл да түпсүз ойго башын бербей,

Аттанып элге карай жолун тартты.

Жатышты жар алдында төрт азамат,

Жоготуп жомокчулар жоктоор батты.

Эрте-кеч эр тарыхын жел баяндап,

Муңдуулап угуучуга сүйлөй жатты.

III

–Өткөн күн желдей соккон эрки чексиз,

Өткөн күн–көк деңиздей түпсүз, четсиз.

Өткөн күн көп күндөрдүн бир Айт күнү

Беп-белен, телегейи тең теп-тегиз,

Өткөн күн–сулуу сүрөт ойлогонго

Теңдикти, эркиндикти элестеткич.

Эр бакты, эл бактына келип кеткен,

Өткөн күн–күн экен го акыл жеткис.

Өткөн күн жерин жоктоп аңдуу, малдуу,

Өткөн күн эрин жоктоп ири, дандуу.

Жел менен бирге көчүп, бирге ойногон,

Өткөн күн элин жоктоп эркин жандуу.

Бүтүмгө чыбык кыркып, нуска кылган,

Өткөн күн бийин жоктоп адалаттуу

Ичинде боз каптаган тумандуу күн,

Тырмаган комуз бетин мен армандуу.

МАХАБАТ–жаш жүрөгүн көмгөн жарда

Жыйналып, кан чокушуп, кузгун, карга,

Өз ара маектешип сөз кылышат:

Эрдигин сынасын да эр майданда.

Түлкүнүн найзасынын сабын жоктоп,

Калың эл кайгыланат камалганда.

Жебесин кыз Жаңылдын жомок кылып,

Жел ташып аңгемелейт сайдан-сайга…

Калың эл толкуп, калкып, кылып дама,

Эче ирет кол аткарды кун алууга.

Кошулуп күн үстүнө кун көбөйүп,

Калайык калтылдады таппай арга.

Боюнда кең Таластын кыргыз, казак

Алаштын бириккенде уранына.

Кайтадан жаңыртылып сөзгө алынды,

Толгондо эрлер куну үч, төрт жылга.

Бул жерде казак, кыргыз элин жыйнап,

Алаштын туусу алдына башын курмак.

Шырдакбек, эр Тауке кан топ башылар

Ой кылып чеп душманга каршы турмак.

Кысындуу сөз ичиндо эске алынды,

Үчүкө, Атакозу, Түлкү, Чабак.

Түлкүдөн болгондон соң бардык түйүн,

Ат болду Түлкү кунун кубаламак.

Жаңылдан кун кууганда аламандап,

Жаңыл деп найза саяр эр бүткөн соң,

Жалгандан Жаңыл атын тазаламак.

Сындырып шагын койбой, багын басып,

Жаңылды туткундукта ызаламак.

Бар беле кскенердик кыйсын жөнү

Эле го а дагы алаш Жаңыл бейбак.

Эл ичи алай-дүлөй аңтарылып,

Тынчыбай толкуп жатты кунга дарбып.

Дүрбөөнгө элөөрүгөн эчен жаштар

Жүрүштү түн уктабай, ат кайтарып.

Мурунтан жоо жобосун түшүнгөндөр

Жебесин кыз Жаңылдын эсине алып,

Башына бир дөбөнүн топ курушту,

Жөн билги карыларга акыл салып.

Эзелден эл ичинде эмчи кары

Калтаарып Жаңыл үчүн таппай лаажы.

Теңселсе, эл акылын эмдей албай,

Кун куудан аша кечет кайсылары.

Илгерки сынчы сөзүн макул көрүп,

Кубаттайт жыйылыштын кай бир даары.

Көпчүлүк акырында деп тарашты:

"Сынчынын айтканындай болсун баары”.

Илгертен элди кезип жүргөн сынчы,

Көп элден далай укмуш көргөн сынчы.

Жер койбой, эл аралап, эрди сынап,

Далайдын ким экенин билген сынчы.

Аңтарып далай элди, далай жерди,

Айлына Шырдакбектин келген сынчы.

Сынчыны керек кылып эл аткарды,

Жаңылдан жай билмекке кылып тыңчы.

Аз күндө сынчы келди кайра тартып,

Бейпилде жаткандыгын анык айтып.

Калың эл коогалаңдап толкундады,

Мурунтан күтүп жаткан жарактанып.

Мингизип Шырдакбекти боз жоргого,

Айтылмыш жандарына баланы алып.

Калкылдап түштүк жакка жүрүп калды,

Талас, Чүй, Көл боорунан кол аттанып.

Кол жүрдү дүркүн-дүркүн, кылка-кылка,

Кол журдү түркүн-түркүн, кырка-кырка.

Найзакер, балта чабар, жаа тарткычтар,

Катардап тизилишип, сыйра-сыйра.

Жаңылдан үмүт кылган таттуу кыял,