Жолборс терисин кийген баатыр

Мындан өттү. Жетип келди шамалдай
Калың токой дайрасы агат аралай.
Бир сулуу жер мына ага кез келди,
Жан жыргатып кененирээк дем албай.
Караманча өткөөл издеп кечүүгө
Жети күнчө туруп калды аялдаай.

Шер адашты, күндөр өттү саналып,
Үч жылга эми, эки ай — алтымыш күн калып...
Жол жабылды, мындан тулпар өтө албайт,
Куугунчунун калганыбы сандалып.
«Чыны менен сыр ачылбай калабы?» —
Деп Автандил ойго батат саргарып.

Аргасы жок, жатты жапан талаада,
Шер калкыды талаадан кең санаада.
Кайтып келдим, таппадым деп уялбай,
Калганымбы минтип эки арада:
«Же өтө албай, же кайрылып кете албай,
Кантип айтам Жылдызымдын алдында.

Жок, кайта албайм, улуу сапар бүтө элек,
Кайдан болсун жердин түбү түгөнмек?
Шерт коюшкан үч жыл деген жыл бүтүп,
Жалгыз башка аянычтуу күн түшөт.
Дагы аттанам. Жан курдашым Шермадин,
Хан алдында кабар кылат өлдү деп.

Ошондо анан Шермадин дос шолоктоп:
«Үч жыл болду, үч жыл күттүк келген жок,
Ажал жетип өлдү» — деп журт дуу ыйлар.
«Мен аманмын... эмеспи бул чын тозок,
Тирүү туруп, шек келтирбей кудайга,
Же элиме кайрылсамбы», — деп коёт.

«Жок болбостур. Бул кырсыктын бардыгы,
Эр жигиттен өтүп кетер акыры.
Же тагдырым түз бараткан жолумдан
Адаштырып кыйшык жолго салдыбы.
Чыдайынчы, алып кетсе мейличи,
Ташып аккан бул турмуштун агымы».

Дейт да Автандил: «Чыдай түшчү жаш денем,
Өлүм деген же бүгүнбү, же эртең.
Башка түшсө, амалың жок кутулар,
Жаш-карылык, шердигиңди билбеген.
Көкүрөктү тумчуктуруп кайгыга,
Бекеринче жаш төккөнүм бул эмнем?

Эрки келсе тагдыр сени кааламак,
Тырмагынан эр жүрөгү канамак», —
Деп Автандил, атка минип бастырды,
Таш агызып дайра суусу салаалап.
Агып жатат... Келе жатты Автандил
Чытырмандуу түнт токойду аралап.

Көбүк чачып күркүрөгөн суу шары,
Шуулдаган кайың, арча кучагы.
Кандай сулуу жер үстүнүн бейиши,
Ушул жерге шер тулпарын тушады.
Байкап турса даңгыраган жол жатат,
Мунарыктап алыстаган дагы ары.

Автандил шер өйдө туруп из карап,
Серепчилеп ошол жакка көз салат.
Жойлоп жүргөн аюу, жолборс, илбирстер...
Ок коротуп аткан менен не табат?
Көз жиберет дагы алыс... алыска...
Жок, көрүнбөйт кыбыр эткен адамзат.

Көптөн бери тамак жебей өңү азды,
Ошондуктан Автандилдин карды ачты.
Даам буйруп кулан үркүл өтөрдө
Кер жаа менен кере тартып салбаспы!
Кургак шилби... От да улуу жагылды,
Жалын чачып кызыл алоо, нур басты.

Атты агытты. Кайнап жатты таш казан,
Бышкан мезгил — эт салынган кашсачан.
Маңдайына күтүлбөгөн мезгилде
Аңгыча эле келип калды алты атчан.
Деп коюшат: «Ат чаргытып алыстан —
Кайдан келген биз көрбөгөн чоочун жан? »

Тура келди, жаасын камдап колуна,
Октор дагы даяр өз-өз ордунда.
Алты атчандын ичинде бар жаш жигит,
Башын таңган, иреңи өчкөн, ак куба.
Ат үстүндө араң турат теңселип,
Аянычтуу, жүрөгү аз-аз согууда.

Деди Автандил: «Кайдан келген жансыңар,
Азап көрүп, жабыркаган башыңар».
«Дос бололу, чоочубагын, тууганым,
Мындай күйүт сенде дагы бар чыгар.
Жөн эмессиң, кебетеңди байкасак,
Шер экенсиң, жардам бергин» — дешти алар.

Анда Автандил: «Аты-жөнүң айткын», — деп,
Суроо берип, жооп алат мындай кеп:
«Дөөлөт колдо жыргап маарып жашаган,
Үч бир тууган, үч бактылуу эр элек.
Болот чептүү, куштар учуп өтө албас —
Анык бейиш жерибиз болот Хатает.

Жоо куучудай коломолуу кол алып,
Согушчудай ок-дарыны мол алып.
Сейил курдук эриккенди жазууга —
Жолборс калың* болот деген, болду анык.
Биз ушинтип кыргын салып аңдарга
Келе жаттык кыйкырык, ызы-чуу салып.

(*Калың – көп)

Жок дейсиңби жаа тарткычтар көзгө атар,
Үч бир тууган мерген элек түз тартар.
Эрегишип атып бара жатабыз,
Олжолорду жыйнап жүрөт башкалар.
О, айтпачы, кол да кызып алган кез,
«Мен кыйынмын» деген гана мелдеш бар.

Теке, кулжа... Сан жетпеген атка арттык
Ошол жерде кол жарымын аттанттык.
Нарк жетпеген олжо менен тунжурап,
Алар кайтты үйдү карай жол тартып.
Бизде калды ок сунгучтар тандалып,
Чыкты белем көкүрөктөн чер балкып.

Андан нары дагы зуулап биз кеттик,
Ой, кырлардан өттүк, тулпар тердетип.
Баратканда ойноп, күлүп шарактап,
Бийик жарлар, көп аңдарга кез келдик.
Мында калың улар жана тоодактар,
Кулай берет урган таштай топ этип.