Жолборс терисин кийген баатыр

Чоочуп кеттик, маңдай жакты жалт карай,
Бирөө чыкты минген аты жагалмай.
Кийип алган чулгап жолборс терисин,
Кабактары салыңкы шер адам-ай,
Чагылышып анын күндөй бетинен —
Көз уялды... жакын басып баралбай.

Баракелде, ал бир каухар гүл эле,
Мүчөлөрү жалаң жакут түр эле.
Кең асмандан мейкин жерди балкытып,
Жаркын нурун чачыраткан күн эле.
Өз-өз ара бүтүм кылган кеңешип:
«Байлаш керек» деген биздин үн эле.

Эки инимден: «Мен барам», — деп сурандым,
Ортончу иним: «Мен барам деп турамын» —
Деген замат, кичүү иним: «Агалар, —
Деп жиберди — мен сыналчу убагым».
Макул болдук. Сала берди качырыд
Жанагы шер, чоочуп койбойт ургаңың.

Бетин жууп, берметтенип жаш тамат,
Байкап көрсөк, көзүндө жок кыянат.
Айбанбы деп, адамбы деп байкабайт,
Улууларга салам берчү жок адеп.
Арт жагында күйкө ээрчиген бүркүттөй,
Мына ушинтип өтө бердик сабалап.

Жолун ачып четке чыга бергенде,
Кичүү иним жетип барды эр неме.
Курчтук кылып, мурунураак кол салып,
Бир кыйкырып: «Токто ордуңда» дегенде,
Камчы менен бир басканда... шордуу иним, —
Ат үстүнөн кулап түштү сенделе.

Шер колунан ырайымсыз сокку жеп,
Күнөөсүз кан агып жатты диркиреп.
Кыян жүрүп аскадан таш баскандай,
Талкаланган баш сөөктөрү бириндеп.
Кабылан баатыр не кылдым деп сезбестен,
Шашпай гана жай бастырып илкитет.

«Карап турдук караан узап кеткиче,
Бара жатат көрдүңбү ана тигинде».
Автандил шер баткан айы чыккандай,
Атка минди, колу тийди тизгинге,
Жарк этти өңү, ачылган күн сыяктуу:
«Бар экенсиң чындык, эми билдим ээ?»

Дейт Автандил: «Айлар, жылдар... жол жүрө,
Таалайсыз шер — арып-азган мен бирөө.
Санаа сырын эми ачып олтурам.
Тентип жүрүп өзүңөргө туш келе.
Азабыңдын жазсын мага жармысын
Таптым эми, издегеним ушу эле.

Жабыркаган күнөөсүз жаш баланын —
Жүрөгү өлбөс, Кудайым берер жардамын,
Жазганына не кыласың айла жок,
Эрки ушундай, бул адилсиз жалгандын,
Таптым изди, мен адашкан куугунчу» —
Деп Автандил тартты аларга тамагын.

Билебиз го шердин чыдап турбасын,
Ал калкыган асмандагы ылаачын,
Же эки шер кетсе бүркүт сыяктуу
Бирин бири тээп майып кылбасын?
Эки кабылан күн менен ай сыяктуу.
Жолуксунчу, жер дүйнөнү нур бассын.

Автандилге мындай деген ой келди:
«Чоочубасын, жай жүрөйүн кой» — деди.
«Айтаар сөздү ойлоп туруп айтайын
Кылып албай өзүмө өзүм кедерги».
Өзү айткандай жорто жүрүп келатты,
Аралыгы аркан бою калды эми.

«Катуу тийсем, келише албас ыркыбыз,
Арстандай түктүйүшөр сыртыбыз,
Кармашарбыз катуу болор кагылыш,
Же мен жеңип кайтып келем сес кылгыс.
Ошол жерде же ал мени мерт кылып,
Безип кетер жер дүйнөдөн ың-жыңсыз».

Анда Автандил: «Болотту урба болотко,
Экөөнүн тең мизин жокко коротпо» —
Деген кеп бар: «Кан төккөндө не пайда,
Акмалайын бир жерге акыл конотко.
Асманда эмес, айтор, жердин үстүндө —
Ат чалдырып уктоочу орду болотко».

Баратышат, бирин бири карабайт,
Эки ортодо дарттуу көз жаш аралайт.
Сүйлөшүү жок, эс алуу жок экөөндө,
Эки кабылан элес-булас караандайт...
Өттү эки күн, өттү эки түн ортодон,
Жанагы экөө тамак да ичпейт, наар албайт.

Күн да батты... Түн жарымы болгондо,
Ай кучактап көктө жылдыз толгондо...
Айланасы камыш менен курчалган —
Туш келищти, аңгыча көп коолорго,
Кандай тынчтык, бир шырп эткен дабыш жок,
Кайың, арча, сайма тарткан тоолорго.

Чаар жолборс териси бар үстүндө,
Жанагы шер токтоду бир үңкүргө.
Мына Автандил жашынды эми акырын
Шашты белем аттан ыргып түшүүгө.
Түштү атынан. Турса дабыш билгизбей,
Бирөө чыкты убайымдуу үшкүрө.

Анда Автандил бутактарга жашынып,
Шер токтогон — жетти үңкүргө ашыгып.
Карап турса үлбүрөгөн бир жаш кыз,
Тура кальщ кучактады асылып.
Жаш балача, боздоп муңдуу ыйласа,
Аянычтуу кан аралаш жаш чыгып.

Жаралуу щер: «Боорум Асмат бир карып,
Элсиз жерде тагдыр минтти сандалтып.
Башыбызга дагы кыйын күн түштү —
Түн ичинде көпүрөнү сел алып».
Дейт да өзү жаш сулууну сооротот,
Кайгыргандай алда ичинен дем алып.

Тагдыр ыйды ушуларга жазганбы?
Кеткис кылып маңдайына басканбы?
Кучакташып муңканганда адам ай,
Коргошундай балкытты бейм таштарды.
Карап турган кыраан баатыр Автандил —
Бул да эриди... жашырына аз калды.