Жолборс терисин кийген баатыр

«Күн жаагандай, ханым, бүркөө кабагың.
Үшкүрөсүң оор белем абалың?
Сүрдүү бетиң күндөй күлүп берсинчи,
Капаңды жаз, бизге кулө карагын.
Эмнең жетпейт, айт ооруңду, таксырым,
Мен вазириң, жокту да издеп табарың».

Деди дагы кошуп койду мындай кеп:
«Хандык кылган сенин кызың жаш тентек,
Мурасыңды желге чачып түгөттү,
Сен ушуга капасың го, аның эп.
Тактыдан ал, жаштык кылган кызыңды
Сары-санааң, убайымың бүт кетет».

Хан укту да, айдай жумшак жылмайып,
Күлкү менен Сагратка нур жайып:
«Билемин го, сенде болсун эмне айып,
Сен вазирим, оң көзүсүң ханыңдын
Бирок дагы сараң деген ханыңды,
Келбес мага бул кыялың ылайык.

Жок, вазирим, кайгы-касирет анда эмес
Кайран жаштык, бир кайрылбай болду элес...
Адамзаттан беттешкен эр болбоду
Чактар кетти, арстанга да эп бербес...
Эрдигимди алып калар медер жок
Мына ушинтип өтүп барат кайран кез.

Сен алпештеп, багып берген кызым бар,
Эркек бербей, кең кудайым кылды тар.
Арт жагымда таянычым калган жок
Найза саяр... сызгырылтып жаа тартар,
Автандил шер, бул да менден үйрөнгөн
Бирок мага кайдан болсун барабар».

Унчуккан жок, жерди тиктеп, турат Шер,
Жылмаюудан күндөй күлдү ак тиштер,
Автандилдин жылмаюусун карачы,
Мына ошондо нурга чөмдү барлык жер.
Хан сурданьш, тике карап сурады:
«Эмне болду — мен тараптан сен күлөр».

«Сен күлөрдөй эмне болду» — деди хан,
«Кечир, таксыр, бир ооз сөздү бер, маган.
Кулдук, таксыр, айт десеңиз айтайын,
Эрдигиме мен эмесмин мактанган».
Бир ооз гана сөз сурады Автандил,
«Руксат, баатыр, сүйлө», — деди Ростеван.

Хан дагы айтты: «Менин сөзүм бир гана
Касиеттүү Тинатиним турганда,
Экини айтсам, Тинатиндин каны урсун!» —
Дейт Ростеван нур кызына анттана.
«Кем эмесмин» — деп ошондо Автандил:
«Найза сайып, керилтип жаа тартканга,

Ак сөзүмдүн таап айттым ырасын
Мына ушул, эми эмне кыласың?
Жаа тартканда бизди көрүп турууга
Калың колдор, калыстарын чыгарсын!
Сөздөгү эрдик желге кеткен желдей көп,
Эрдигибиз мына ошондо сыналсын».

«Жарайт» — деди хан ордунан козголо:
«Сынашалы, келе жааны, бер колго!
Кең талаага жаа тартышып көрөлү
Калың калыс, карап турсун топтоло.
Таамай тийип уча билсе тарткан ок,
Жаа аткычтын аты калсын ошого...»

Автандил шер макул деди жылмайып,
Күлүштү экөө, эрегиште эмне айып?
Тамашалуу жумшак сөздөр айтылды,
Беттеринен айдай аппак нур жайып.
Ким жеңилсе үч күн жүрсүн жылаңбаш
Ушул жаза болсун — дешти ылайык.

Хан өзүнө туура он эки кул алды,
Сансыз колдон тандап алды буларды.
Бер дегенге окту сууруп берүүгө —
Кызыгында кызыктууга куралды.
«Шермадиниң он экиге барабар,
Так санашсын таамай атып турганды».

Деди да хан Автандилге ошондо,
Жаа тартышчу кең жайыкты курчоого —
Жолборс, илбирс, теке, кулжа жайытын
Билгиле деп буйрук берди көп колго.
Ошол күнү сайран... таттуу шараптар
Шапар бүттү, түн жарымы оогондо.

II

РОСТЕВАН МЕНЕН АВТАНДИЛ МЕРГЕНЧИЛИККЕ ЧЫГЫШТЫ

Таң сүрүлдү, мына эми күн чыгат,
Автандил шер алда качан болгон так.
Алтын чалма ак лилия* мүчесү,
Эр жарагы эр үстүндө шарактап.
От жангандай анын чолпон көзүнөн
Так түйүлтүп мингени боз аргымак.

(*Лилия — сонун ак гүл)

Хан да өзүнүн эр кийимин сеңселткен
Жарагы шай, тулпар минип теңселткен,
Ошол майдан... сансыз колго чулганган
Бир күн мурун хан буларды эскерткен.
Топ-топ болгон, кылкылдаган аскерлер
«Ай, кимиси, эр экен» — деп, дегдешкен.

Ээрчи деди хан он эки кулуна,
Кер жаак жаадан бирден берип турууга:
«Адетим бар кызый тартып келгенде,
Жебе сунгун бир жакка да бурулба,
Санагыла ким канчаны атканын».
Айт койду аңдар, талаа толду уу-чууга.

Ар түрлүү аңдар, үйрү менен качты бейм,
Эки баатыр жаанын огун чачты бейм.
Эчки, теке, кулжа, кулан, аркарлар
Жан коргоого жар таба албай шашты бейм.
Качкан менен кайда барып кутулат,
Эки мерген, бир жаңылбай басты бейм.

Аттар учат, чаң гана ызгыйт адам ай,
Миң-миң аскер күндүн көзүн көрө албай...
Эки эрди көр, жаа огунан кан акты
Топ-тобунан кулап жаткан аңдар ай,
Ок берүүгө элдер араң жетишет,
Булар эл көктөгү учкан жагалмай.