Жолборс терисин кийген баатыр

Хан Автандил тартты алдыга тулпарды,
Тулпарды эмес, көктөгү учкан шумкарды.
Жанагы эрдин сая кууп артынан,
Аттар шамал, шерлер күн го... нурланды.
Жер дүңгүрөйт. Шер кылчайып бир карап,
Билип койду, хандын өзү кууганды.

Хан келатат, жетип келди жакындап,
О, чиркин ай, буудан атын алкынтат,
Шер ошондо бир теминди тулпарын
Көздөн кайым, закым болуп закымдап —
Шер жок болду. Асманга учуп кеткендей.
Кайда кетти, эмне болду, ойлоп тап.

Ошо жерде же кара жер жарылып,
Же учтубу, куш канатын тагынып?
Бир дегенче таң каларлык иш болду
Хан тулпары жокко чабат каңгырып.
Дайра жээгин, ой-кырларды карашты.
Чакырышат. Чыкканы гана жаңырык...

Изин карайт, шер атынын изи жок,
Бул не шумдук, болуп кетти түшкө окшоп?
Хан кошунан жарадар бар, өлгөн бар,
Ыйлар чыгат, аянычтуу үн боздоп.
«Кандай балаа, шаттыгыма от салды —
Кайгырат хан, — таалайсыз го болочок».

«Ушул күнгө, ушул жашка чыкканы,
Мен кайгысыз адамзаттын сырттаны —
Жалгыз гана сайран кушун учуруп
Жүргөнүмө кең кудайым кызганды.
Таалайымдын тарыганы ушубу, —
Дейт Ростеван, — кандай балаа курчады»...

Ушуну айтып хан бастырды жалгыз жай,
Мындан мурун түк болбогон кайгысы ай,
Жаа огунан кыйратылган олжолор,
Ошол бойдон кала берди жыйналбай.
Дейт кээлери: «Таксырыма кайгы жөн»
Дейт кээлери: «Сакта11 көргүн, о, кудай».

Элден четте, сүзүп кайгы дайрасын,
Сары санаа убайымга хан башын —
Чүмкөп алып, жарык күнүм кеттиңби?
Кастанет* күү, арфа** күүлөр кайдасың?
Ростеван хан... Автандил шер жанында,
Чындап сүйгөн, кандай сүйсө баласын.

(*Кастанет — испан тилинен алынган. Бий маалында шыңгырап күүлүү тартыла турган көңүлдүү музыка аспабы.
**Арфа — немец тшгинен пайдаланьглган, бул да ошондой)

Тинатин да бул тууралуу толуктап,
Кабар угуп, күндөй жарык болгон чак.
Уйкусунан чукуранып ойгонуп,
Ростевандын эшигине жакындап:
«Уктайбы атам?» — деп сурады нөкөрдөн,
«Жок, таксырым, — хан кайгыда олтурат».

Ростевандын баласындай болгон соң,
Жалгыз гана Автандил бар, анысы оң.
Хан жанында ошол күн шер олтурат.
Жанагы укмуш иш жөнүндө ойлонгон.
Карап туруп чыгып кетти Тинатин:
«Сурап калса, келди деп айт» — деп койгон.

Бир аз туруп хан сурады нөкөрдөн:
«Менин күнүм, менин гүлүм көрктөнгөн,
Бак-таалайым, жарык шоолам, жылдызым
Көрүп койсом, көңүлүмдү көтөргөн —
Тинатиним көрүнбөйт ко, каякта?»
«Келип кетти. Нурлуу иреңин өзгөрткөн».

Тинатинди чакыр деп хан тапшырды,
«Бир жаркырап, токтотсун көз жашымды.
Дем алуудан чарчап калды көкүрөк,
Дем берсинчи, көтөрөйүн башымды.
Дарт санаанын, себептерин айтайын
Кайрылуусуз учуп кеткен шаттыкты».

Ата сөзүн кыз адети барк алмак,
Тинатин кыз кирип келди этип жарк.
Толгон айдай, толукшуган мүчөсү ай,
Беттеринен күн шооласы чачырап.
Ата ыраазы... маңдайынан жыттаса,
Карылыктын каткан чери жазылат.

«Чолпон нурум, чакыртуусуз келбейсиң,
Кары атаңдан — кайгың эмне дебейсиң?»
Деген кепке жооп айтат Тинатин:
«Сенин кайгың туман эмей не дейсиң?
Сен кайгырсаң, күн да кошо бүркөлөт,
Жабыркооңду ачык айтып бергейсиң».

«Айым менин, нурум сени бир карап,
Жүрөгүмдөн тарап кетти барлык дарт.
Карылыктын кайгысы экен сары оору,
Сары ооруга сен болорсуң бир кубат!
Мен жашырбай баарын айтып берейин,
Ата сөзүн угуп тургун жакшылап.

Бир шер көрдүм, кечке жүрүп сейилде,
Жаш азамат бир укмуштуу киши эле.
Аянычтуу ылдый карап отурса,
Тегерегин жарык кылат нур бере.
Билгиле деп кулдарымды жибердим,
Жабыр тартат бул жаш баатыр эмнеге...

Бул кандай жан эки кылган сөзүмдү,
Колду кырып, шылдың кылган өзүмдү.
Карап койбой атка минип кеткен соң,
Мен да куудум — тумандатты көзүмдү.
Бул адамбы? Периштеби, жинби?
Мына ушинтип карайлатты көңүлүмдү.

Ташка сокту сайранда учкан кушумду,
Чыны менен таалай-багын буздубу?
Шаттуу чагым, шапар тепкен сайраным
Бир заматта ак туйгундай учтубу?
Жолду бөгөп касиеттүү тагдырым
Карыганда кылмак белең ушуну».

Кызы да укту, кепке кылып сабырдык,
Жумшак сүйлөйт, койбоюн деп таарынтып.
«Дейсиз, ата, кудай салды балааны,
Башыбызга түшкөн жокко жабырдык.
Түпсүз деңиз таалай эрки колуңда,
Бул не деген кайгырышың, жарыктык.