Жолборс терисин кийген баатыр

Сен хандардын ханысың го, атаке,
Хандык атың медер болгон бүт элге.
Ата, сени билбеген жан бар бекен
Жашап турган биздин ушул дүйнөдө,
Чыдамдык кыл, бул кейишиң жарабас –
Көздөн кайып жок болду деп бирөөгө.

Шыйкыры бар болгон болсо ошол шер,
Кеткен болсо, асманга же жарып жер...
Ким экенин, кайда экенин ал эрдин
Жер үстүнөн табылар дейм билгендер.
Ошондуктан эрдин эрин тандатып,
Биздин милдет ошол эрди издетер».

Мына ошентип куугунчулар камдашты,
Эрдин эрин, шердин шерин тандашты.
«Издегенди тапмайынча, кайтпагын»
Калайыкка катуу жардык хан жазды.
Кылкылдаган миң сан болгон калың кол,
Төгөрөктүн төрт бурчуна таралды...

Куугунчулар жол жүрүштү көп убак
Күндөр эмес, нечен айлар, бир жылдап...
Жолсуз чөлдөр, тоо таштарда адашты.
Жолуккандан: «Шер көрдүңбү?» — деп сурап.
Акырында кайтып жатты сандалып,
Кайран эрлер... сүлдөрү бар, жок кубат.

Арып азган хан кулдары чогулуп:
«Төгөрөктүн төрт бурчунда тең болдук!
Ал киши эмес, закымдаган жел окшойт,
Таяк алып жөө да бастык, бут жооруп.
Адамзаттан таба албадык көргөндү
Аргасын тап, ханым, эми ойлонуп».

Ошондо хан бул сөзүнө көп элдин:
«Ук, калайык, калың журтум, эрлерим,
Билдим эми, менин шоолам Нур кызым —
Кур жабыркоо себеп болбос — дегенин.
Сейилимде өз көзүмө көрүнгөн
Душманымдын сеси го дейм анчейин».

Кетти ал күндөр. Хан кайгысы жок элес
Дагы сайран... таң-тамаша жок теңеш.
Чоң оюн бар, мына өнөр көрсөтүш
Кирди ырчылар, жер эмеспи беттешпес?
Хан марттыгы, дүнүйө, мүлктү таратуу,
Байып жаткан күң, кул да жок эмес.

IV

ТИНАТИН АВТАНДИЛДИ ЖОЛВОРС ТЕРИСИН КИЙГЕН БААТЬГРДЫ ИЗДӨӨГӨ ЖӨНӨТТҮ

Автандил да бойду керип таштаптыр,
Солкулдатып арфа күүсү ырдайт ыр,
Тарткан күүсү бой эрите муңканат
Кыз-жигиттер аны курчап алыптыр.
Шашып кирип, деп жиберди кара кул:
«Тинатин нур келсин деди, о таксыр».

Автандилге эми кайдан олтуруш,
Бой жасанды, болду белем сонун куш,
Көптөн бери көрө албаган сулууну
Азыр көрөт — кандай бакыт болду туш!
Мына эми күйүп жүргөн махабат,
Эки ашыкка сагынычтуу жолугуш.

Арстан келбет, жолборс сүрдүү Автандил
Келе жатат ага токтоо жок эч бир,
Нуру турат, гүлү турат, чолпону —
Жубайы үчүн далай санаа кечкендир.
Тинатин күн, анын бүркөө кабагы
Муңайыңкы, көңүлүндө бар го кир.

Жылт-жылт эткен бермет менен шурулар
О эсеп жок, анын канча куну бар.
Баа жетпеген кара кундуз күрмөсү
Көзүн айтпа карагаттай тунук ал.
Жерге тиет тестеп өргөн колоң чач
Кай бактылуу шердикисиң, сулуу жар...

Келбетин айт, ак жибектей буралган,
Толгон айдай толукшуган, суналган.
Баасыз чалма, жерге тиет бир учу,
Балким, сулуу эрингендир буугандан.
Аккуу моюн, чүрөк мүчө соорудан,
Көйкөлгөн чач көшүлүңкү чубалган.

Болгон менен миң кубулта кийинген,
Башкача эле дем алуусу, ийнинен.
Орун алды сылык гана Автандил,
Тинатиндин башы жерге ийилген.
Бул эмне үчүн, кайдан чыккан бул капа
Кандай санаа... ашыгы аны билбеген?

Шер ошондо сөздү ойлоп тапкычың:
«Күн нурунан ай жоготор жаркынын,
Мына ошондой сен күн болуп жаркырап,
Мен ай болуп шоолаңа эрип калкыдым.
Ачсаң боло жүрөгүңдө кайгыңды
Эмне болду айтсаң боло, алтыным».

Кыз да кандай... гүлдөн гүлдү кармады,
Терең ойлоп сөздөн, сөздү тандады.
Сөз казынасы Тинатинде жок беле?
Бир бирине кураштырды, жамакты:
«Сүйүү кушу болсо дагы коно элек
Айтайынчы, жүрөктөгү санаамды.

Ашык курбум калды бекен эсиңде,
Жаа тартышып сейил кылган кезиңде.
Атам экөөң көккө учуруп тулпарды,
Сайран бүтүп, кайра кайтар мезгшвде:
Таанылбаган бир жаш баатыр жаш төгүп,
Олтурганы ошол деңиз жээгинде.

Мына ушул, жүрөктөгү каткан чер
Ким болду экен ыйга баткан ошол шер?
Ошондуктан, өзүң эрдин эрисиң
Булуттарды аралап чык, болсо эгер.
Асмандан да табылбаса, кайра түш —
Күн кылкылдап баткан жерден таап кел.

Айтайын деп жүрсөм дагы мен муну,
Жолугууга болбоду иштин учуру.
Бирок билем, айтпасаң да, бир ооз сөз,
Ачпасаң да чын сырдаштык кулпуңу.
Жалгыз санаа, жалгыз убай ичинде
Эмессиңби ашыктыктын туткуну.

Эки түрлүү түркүгү бар сөзүмдүн,
Эки түрлүү шооласы бар көзүмдүн:
Биринчиси — сен адамзат жолборсу,
Экинчиси – мажнунумсуң* өзүмдүн.
Жалган эмес. Ошол шерди таап кел
Аткар муну, тынар анан көңүлүм.