Чал жана деңиз

Аңгыча болбой көк чыбыктардын бирөө солкулдап, сууга ийилгенин байкады.

– Мынакей, мына! – деп, чал кайыкты чайпалтпай, калактарын акырын суудан алып чыкты.

Жипке созулуп жетип, аны оң колунун бармагы жана сөөмөйү менен коомай кармады. Жип кайта термелди, бирок булкунушу анчалык күчтүү эмес. Бул эмненин белгиси экенин чал жакшы билет. Азыр бир жүз кырк саржан тереңдикте тунецтин башынан чыгып турган балка менен согулуп колго жасалган кайырмактын ийилген жери менен курч учуна тизиле сайылган сардиналарды марлин жеп жатат.

Чал жипти колунан чыгарбай, сол колу менен абайлап чыбыктан чечип алды. Эми балыкка шек билгизбей, жипти акырын жылдырып бошотууга болот.

«Жээктен ушунчалык алыс, анан калса жылдын ушул маалында жүрсө, килейген балык болсо керек. Же, балык же. Жей бер, айланайын. Сардиналар абдан сонун, жаңы эле сайылган, сен болсоң деңиздин түбүндө, караңгыда үшүп жүрөсүң. Дагы бир жолу айланып келип же!»

Чал балыктын жипти акырын булкканын сезди, анан балык катуураак тартты – сардиналардын бири кайырмакка бекем илинип калса керек. Андан кийин тынчып калды.

– Бол эми, – деди чал угуза сүйлөп, – дагы бир жолу айланып кой. Жыттап көрчү. Кандай, сардиналар сонун бекен? Жакшылап же. Анан тунецке да жетесиң. Ал муздак жана катуу, тим эле ширин. Тартынба, балык. Же, балык же, сураганым ушул!

Чал жипти кармап, башка кайырмактарга да көз салып турат, анткени балык башка жакка кетип калышы да мүмкүн. Чал кокусунан жипти акырын, коомай тартканын сезди.

– Тартат, – деди чал. – Тартат, кудай ага ден соолук берсин!

Бирок ал тарткан жок. Ал кетип калды да, жип былк этпей салаңдап калды.

– Ал кете албайт, – деди чал. – Кудай бар, ал кете албайт! Жөн эле кайта кайрылып келип киргени турат. Балким, ал мурда кайырмакка илинип, ошону унута электир.

Чал ошо замат жиптин акырын булкуп тартылганын туйду да, жүрөгү ордуна келе түштү.

– Кайра келет деп айтпадым беле, – деди чал. – Ал эми сөзсүз тартат!

Чал балыктын жипти акырын жулкулдатып жатканына сүйүнүп олтуруп, кандайдыр бир укмуштуудай оор салмакты сезе койду. Килейген балыктын салмагына чыдай албай, жипти коё берди эле, түрмөгүнөн жазылган жип чалдын манжаларынын арасынан жылмышып, улам ылдыйлап сууга сызып кирип баратты. Чал жипти араңдан зорго кармап турса да, аны чубап жаткан эбегейсиз чоң нерсенин оор салмагын сезип жатты.

– Бул эмне деген балык! – деди чал угуза сүйлөп. – Кайырмакка илинип алып, эми аны менен качып кеткиси бар.

«Ал баары бир кайрылат да, кайырмакты жутуп жиберет», – деп ойлоду чал. Бирок көз тийип калбасын деп, бул оюн угуза айткан жок. Чал бу балыктын чоң экендигин билди да, караңгыда оозуна кептелип калган тунец менен алыстап кетип баратканын тим эле даана көрүп тургансыды. Бир оокумда кыймыл токтосо да чал анын салмагын сезип жатты. Анан жип кайра катуураак тартылганда, чал аны бошотту. Чал жипти бир секундча кармап турду, салмак ого бетер оордоп, жипти типтик ылдый тартып кетти.

– Тартты, – деди чал. – Эми жакшылап жесин.

Ал жипти манжаларынын арасынан акырын жылмыштырып, сол колу менен запаста жаткан эки түрмөк жипти экинчи кайырмактын эки түрмөк жибине улаштырды. Эми баары даяр. Балык илинген жипти эсептебесе, чалдын карамагында дагы ар бирөөнүн узундугу кырк саржан болгон үч түрмөк жип бар.

– Дагы кичине жеп койсоң, – деди чал. – Тартынбай жей бер.

«Кайырмактын учу жүрөгүңө жетип, сени өлтүрө тургандай кылып же, – деп ойлоду чал. – Өзүң эле калкып чык, мен гарпунду сага матырып алайын. Жакшы болот. Даярсыңбы? Аябай тойдуңбу?!»

– Эмесе баштайын! – Чал жипти катуу булкуп, суудан бир ярдга [18]жакын тартып чыкты да, эки колу менен алмак-салмак тартып, колдорунун, денесинин күчүнүн баарын салып, жипти кайра-кайра силке баштады. Бирок анын аракеттери текке кетти. Балык акырын гана алыстап кете берди, чал аны өзүнө бир сөөмөй да жакындата алган жок.