Чал жана деңиз

Ал угуза:

– Кап, бала жанымда болгондочу! – деди.

«Бирок бала жанымда жок, – деп ойлоду. – Өзүңдүн күчүңө таян. Андыктан көп сүйлөбөй, караңгы болуп турса да, калган жалгыз жипти эптеп-септеп алып чыгып, аны кесип, белен турган эки түрмөккө байлаштырсаңчы».

Ал ошондой кылды. Караңгыда иштөө өтө кыйын эле. Бир жолу балык катуу жулкунганда, чал эт-бети менен жыгылып, көзүнүн алдын айрытып алды. Айрылган жеринен кан шорголоду, бирок ээгине жетпей токтоп, катып калды. Чал кайыктын тумшугуна кайра сойлоп келди да, эс алуу үчүн ага жөлөнүп жатты. Капты ондоп, жипти ийнинин башка, сүрүлө элек жерине жылдырды да, балыктын кандай сүйрөп баратканын билиш үчүн, бүт салмакты далысына которду; анан кайыктын кандай ылдамдык менен баратканын байкаш үчүн колун сууга салды.

«Кызык, ал эмнеге мындай жулкунду экен, – деп ойлоду чал. – Анын дөбөдөй болгон жонунан зым жылмышып кеткен го? Анын жону меникиндей катуу оорубайт дечи. Бирок ал канчалык чоң болбосун, кайыкты дайыма сүйрөп жүрө албайт да. Мен эми кырсыкка учурата турган нерселердин баарын жок кылдым, запаста жип көп, адамга андан башка эмне керек?»

– Балык, – деп акырын чакырды. – Мен өлмөйүнчө, сенден ажырабайм.

«Ал да менден ажырай албай калды го», – деп ойлоду да, таң атарын күтө баштады. Азыр, таң атайын деп калганда, өтө эле суук, куру дегенде кичине жылып алыш үчүн чал тактайларга бекем сүйөнүп олтурду. «Балык чыдагандан кийин мен да чыдашым керек эмеспи».

Бир маалда таңдын шооласы деңиздин түбүнө кеткен жипти көрсөттү. Кайык тынбай алга кетип бараткан болчу; күндүн чети горизонттон чыкканда, анын жарыгы чалдын оң далысына тийди.

– Ал түндүктү карай баратат, – деди чал. – Агым болсо бизди чыгыш жакка бир топ жерге алып кетсе керек.

Балык агымга түшсө, жакшы болор эле. Анда анын чарчаганы билинет. Бирок күн аркан бою көтөрүлгөндө, балыктын кенедей да чарчабаганын чал түшүндү. Бир гана кубанычтуу нерсе: жиптин сууга чөгүшүнө караганда, балыктын мурдакыдан тайызыраак баратканын байкоого болот. Бул балыктын суу үстүнө сүзүп чыгышын туюндурбайт. Бирок сүзүп чыгышы ыктымал эле.

– Кудай, калкытып чыгара көр! – деди чал. – Аны жеңүүгө жип жетишет.

«Катуураак тартсам анын оозу ооруйт, балким, ошондо секирип чыгар, – деп ойлоду чал. – Жарык түшүп калды, эми чыга берсин. Ошондо анын жонундагы каканактары желге толот да, суунун түбүндө өлүш үчүн кирип кете албайт».

Чал жипти катуураак тартууга тырышты. Бирок ал чалкалап жипти тартканда, ансыз эле керилип, болушунча чоюлган жип анын далысын кесип, оорутуп жиберди. Мындан артык тарта албасын чал түшүндү. «Жулкууга болбойт, – деп ойлоду. – Жулккан сайын кайырмак сайылган жердеги жарат кеңейе берет да, балык сүзүп чыкса, жырылып кетиши мүмкүн. Эмнеси болсо да, азыр, күн тийип турганда, мен өзүмдү түзүгүрөөк сезип калдым. Анын үстүнө азыр менин күндү карашымдын кереги жок».

Жипке сары балыр оролуп калыптыр, бирок чал ага кубанды, анткени балыр балыктын жүрүшүнө тоскоолдук кылат. Бу балыр түн ичинде жаркырап көрүнгөн сары балырдын дал өзү.

– Балык, – деди ал. – Мен сени аябай жакшы көрөм да урматтайм. Ошентсе да мен сени кечке чейин өлтүрөм.

«Муну кылалам деп ишенип туралы», – деп ойлоду чал. Түндүк жактан бир кичинекей чымчык кайыкка жакындады. Ал өтө эле жапыз, суунун так үстү менен учуп келатты. Чал анын өлөрчө чарчаганын көрдү. Чымчык кайыктын артына конду. Анан чалдын үстүнөн бир аз айланып жипке конду.

– Жашың эчеде? – деп чал андан сурады. – Бу сенин биринчи саякатың го?

Чымчык жооп бергенсип чалды карады. Жиптин бекемдигин текшерүүгө чамасы жетпей чарчаган чымчык, ага илмийген ичке буттары менен жабышып, ыргалып олтурду.

– Коркпой эле кой, жип катуу тартылган, – деп чал ишендирди. – Өтө катуу. Мындай шамалсыз түндө чарчабашың керек эле. Капырай, азыр чымчыктар да илгеркидей болбой баратат!