Чал жана деңиз

– И-и, абалың кандай, кол? – деп ал өлгөн кишиникиндей дээрлик сенейип, уктап калган колунан сурады. – Сенин урматыңа дагы бир кесим жейм».

Эки бөлүнгөн тилимдин дагы бир кесимин жеди. Ал мазасын чыгара чайнап, терисин түкүрүп таштады.

– И-и, кол, жеңилдей түштүбү? Же эч нерсени сезе элексиңби?

Ал дагы бир тилимди алып, аны да жеп алды. «Бу дени таза, каны толук балык, – деп ойлоду ал. – Макрель кармалбай, тунец кармалганы жакшы болду. Макрель өтө таттуу. Ал балык таттуу эмес, ошон үчүн анын этинин кубаттуулугу сакталган. Бирок башка ойлорго алагды болбо, – деп ойлоду ал. – Кап, бир чымчым туз болгондо... Балыктын калган эти күнгө кургайбы же бүкшүп кетеби – мунусун мен билбейм. Ошондуктан кардым ачпаса да, баарын жеп алайын. Чоң балык азырынча тынч баратат. Тунецти жеп бүтүрөм да, бардыгына даяр болом».

– Чыдай тур, кол, – деди ал. – Сен үчүн аракет кылып жатканымды өзүң көрүп турасың.

«Чоң балыкка да тамак берсем болмок эле. – Ал менин тууганым эмеспи. Бирок мен аны өлтүрүшүм керек. Аны өлтүрүш үчүн мага күч керек».

Чал тунецтин калган этин шашпай жана адал ниет менен жеди. Колун шымына аарчып, түзөнүп олтурду.

– Мынакей, – деди ал. – Эми, кол, жипти коё берсең деле болот; сен акмакчылыгыңды койгончо, ага менин оң колумдун күчү жетет.

Чал сол колу менен кармап турган жоон жипти сол буту менен басып, чалкалап, балыктын салмагын аркасына оодарды.

– Кудай берип, колумдун тырышканы жазылса экен! – деди чал. – Бул балыктын оюна дагы эмне келерин ким билет.

«Жүрүшүнө караганда жоош көрүнөт, – деп ойлоду чал, – кылган ишин ойлоп кылат. Бирок анын ою кандай? Анда мен эмне кылмакчымын? Өзүмдүн планымды анын планына ылайыкташтырышым керек, ал өтө чоң эмеспи. Ал сүзүп чыкса, мен аны өлтүрө алам. Ал ушу бойдон суу түбүндө калсачы? Анда мен аны менен кошо калам».

Ал карышып калган колун шымына сүртүп, бармактарын жазууга аракет кылды. Бирок колу жазылбады. «Балким, аны күнгө кактасам жазылып кетер, – деп ойлоду. – Балким, жеген тунецим боюма сиңгенде жазылар. Ал мага өтө эле керек боло турган болсо, мен аны башымды кессем да жазып алам. Бирок азырынча ага күчүмдү салгым келбейт. Өзү жазылып, өз эркинче жанга кире берсин. Канткен менен, мен түн ичинде жипти кесип, улаштырып жатканда, ал жакшы эле көргүлүктү көрдү».

Чал алдындагы чексиз мейкиндикти карап, так ушул тапта жалгыз экендигин түшүндү. Бирок ал түнөргөн тереңдикте чагылышкан күндүн кызыл-тазыл нурларын, керилип төмөн тартылган жипти, деңиздин бетинин укмуштуудай мелмилдеп турганын көрүп турду. Кургак шамал согоорун билдирип, булуттар уюй баштады. Чал алды жагына көз жиберип, асманда даана сүрөттөлгөн бир топ жапайы өрдөктү көрдү; мына ошол өрдөктөр бозомук тартып баратып, кайра даана көрүнгөндө, ал адам деңизде эч качан жалгыз болбосун түшүндү.

«Кээ бир адамдар ачык деңизде кичинекей кайыкта калуудан коркушат, – деп ойлоду чал. – Алар жаан-чачын капысынан каптап кирген айларда гана коркушары ажеп эмес. Бирок азыр катуу бороон-чапкындардын мезгили, азырынча андай бороон жок, ошон үчүн бул мезгил жылдын эң жыргал убагы».

Деңизде жүргөндө, жакындап келаткан бороон-чапкындын белгилерин асмандан күн мурунтан эле көрүүгө болот. Жээктен аны көрүшпөйт деп ойлоду чал, себеби жээкте эмнени караш керек экенин билишпейт. Анан жерде булуттардын түрү да башкача. Бирок азыр бороон болбойт.

Чал асманды карап, ал өзү жакшы көргөн балмуздакка окшош ак түрмөк булуттарды, төбөсүндөгү сентябрь айынын бийик асманындагы тыткан жүндөй чачылган тунук булуттарды көрдү.

– Жакында желаргы жүрөт, – деди чал. – Анын жүргөнү сага караганда мага пайдалуу, балык.

Сол колунун тарамыштары дале түйүлүп жатты, бирок чал колун аз-аздан кыймылдата алды. «Колдун карышканын жек көрөм, – деп ойлоду чал. – Өз мүчөң болуп туруп, ушунчалык арам иш кылат! Элдин ичинде жүргөндө ич өткөк кармаса же балыктан уугуп куссаң кандай кордук. Бирок тарамыштын түйүлүшү (өз ичинде аны calambre деп койчу) кишини жалгыз жүргөндө аябай кемсинтет».