Чал жана деңиз

– Жок, акула гана тийбесе, – деди ал үн чыгарып. – Акула тийсе аны да, мени да кудай өзү сактасын!

«Улуу Ди Маджио балык менен сенчилеп ушунчалык тырышып кармашат деп сен чын эле ойлоп турасыңбы? – деп чал өзүнөн сурады. – Албетте, ал менин ордумда болсо, так ушундай кыларына ишенем. Балким, мындан да жакшы кылар эле, себеби ал менден жаш жана күчтүү да. Анын үстүнө атасы балыкчы болгон... Анын сөөк чору катуу ооруйт болду бекен?»

– Билбейм, – деди ал угуза. – Менде сөөк чору деген балаа эч качан болгон эмес.

Күн баткандан кийин, чал өзүнүн көңүлүн көтөрүш үчүн, бир жолу Касабланканын тавернасында сьенфуэгостук чоң негр менен күч сынашканын эстей кетти. Ал негр порттогу эң күчтүү киши болчу. Чал менен негр стол үстүндө бор менен сызылган чийинге чыканактарын таяп, бири-биринин алакандарын бекем кармашып, бир сутка бою бетме-бет олтурушту. Алар биринин колун бири столго жаткырууга тырышышат. Тегеректеп тургандар акча сайышып мелдеше кетишти, керосин чырактары менен жарык кылынган караңгы бөлмөдө эл ары-бери басып, кирип-чыгып жүрөт; а чал болсо былк этпей, негрдин колунан, чыканагынан жана бетинен көзүн албай тиктеп карап олтурат. Алгачкы сегиз саат өткөндөн кийин, судьялар калыстар уктап алыш үчүн ар бир төрт сааттан кийин алмаша башташты. Эки балбандын тырмактарынын түбүнөн кан сызылып чыгып жатат, алар болсо кадала тиктешип, колдорун, чыканактарын карап олтурушат. Мелдешкен кишилер бөлмөгө кирип-чыгып жүрүшөт, алар беттешүү эмне менен бүтөрүн күтүшүп, бөлмөдө тегерете коюлган бийик отургучтарда олтурушат. Бөлмөнүн көпкөк боёк менен сырдалган жыгач дубалдарына чырактардын жарыгынан көлөкө түшүп турат. Негрдин көлөкөсү чексиз чоң көрүнөт, чырактарды шамал кыймылдатканда, анын көлөкөсү да дубалда ары-бери жылып турат. Артыкчылык бирөөнөн-бирөөнө түн бою өтүп жатты; негрге ром ичирип, сигарет күйгүзүп берип жатышты. Негр ромду ичкен сайын күчүнүн бардыгынча аракет кылат; бир жолу ал чалдын колун (ошол кезде аны чал дебей, Сантьяго Ее Сатреоп [24]деп аташчу) үч дьюмага[25] жакын ийди. Бирок чал колун кайра түзөттү. Чал андан кийин негрди жеңеринен шектенбей калды. Негр жакшы жигит жана чоң балбан экен. Таң атканда ошердегилер эч ким жеңген жок деп жарыялансын дешип судьялардан талап кылышты. Судья ийнин куушуруп, эмне кыларын билбей турганда, чал күтпөгөн жерден бардык күчүн жыйып, негрдин колун бара-бара басып отуруп, столго жыкты.

Мелдеш жекшемби күнү эртең менен башталып, дүйшөмбү күнү эртең менен бүттү. Катышуучулардын көбүнүн эч ким жеңген жок деп эсептөөнү талап кылышкандыгынын жөнү мындай: алардын жумушка чыга турган убактысы келип калган. Алар портко барып, Гавана кампаниясы үчүн пароходдорго көмүр же кант салынган каптарды жүктөшмөк. Антпесе, алар мелдешти аяктаганча күтүүгө макул эле. Бирок чал жеңди. Жеңгенде да жүк ташуучулар жумушка чыгарда жеңди. Ошондон кийин чалды көпкө чейин Чемпион деп атап жүрүштү.

Чал жазында негр менен дагы бир жолу беттешип, утулуп калышын жандырууга мүмкүнчүлүк берди. Бирок сайган акча биринчи жолку мелдешке караганда азыраак эле. Чал негрди экинчи жолу оңой жеңди, анткени сьенфуэгостук негр биринчи мелдештен кийин өз күчүнө анчалык ишенбей калган. Кийин чал дагы бир топ мелдештерге катышты, бирок бат эле бул ишти таштап койду. Чал кааласа, ким болбосун жеңип аларын түшүндү: анын үстүнө мындан мелдештер оң колуна чоң зыян келтирет деп ойлоду. Оң колу балык уулаганда абдан керек да. Чал эки-үч жолу сол колу менен да кармашып көрдү. Бирок сол колу ага баш ийбей, чалды оңтойсуз абалда калтырчу, ошондуктан чал ага ишенчү эмес.

«Күн эми аны жакшылап кактайт, – деп ойлоду чал. – Ал мага өчөшүп, уктап калууга азыр батына албайт. Түнүчүндө өтө суук болуп калбаса гана болду эле... Бул түн мага эмне камдап турат болду экен».

Чалдын үстүнөн Майами жакка бараткан самолёт учуп өттү. Анын көлөкөсүнөн чочуп, көлдөн учуп чыккан бир топ учма балыкты чал көрүп калды.

– Биерде учма балык көп болсо, жакын жерде макрель да болушу керек, – деп, чал балыкты жакындатыш үчүн жипти катуураак тартты. Бирок жакындата албасына бат эле көзү жетти, себеби үзүлүп кетчүдөй болуп, кылдай кериле тартылган жиптен салааланган суу тамчылары дирилдей баштады. Кайык акырын алга жылып баратты. Чал самолёттун карааны кайым болгончо көзүн айырбай карап турду.