Чал жана деңиз

«Самолёттон караганда мунун баары өзгөчө кызык көрүнөт ко, – деп ойлоду чал. – Мындай бийиктиктен деңиз кандай болуп көрүнөр экен? Алар жапысыраак учушса: менин балыгымды көрүшөр эле. Мен эки жүз саржан бийиктикте жай учуп, балыгымды көрсөм кандай сонун болор эле. Таш бака уулап жүргөнүмдө, мачтанын башына чыгып далай нерселерди көрчү элем. Мачтадан караганда макрель жашылыраак болуп көрүнөт, жакшылап караса, анын кызгылт-көк темгилдерин сүзүп бараткан учурунда да көрүүгө болот. Эмне үчүн терең жүргөн бат сүзүүчү балыктардын жону кызгылт-көк, көп учурларда кызгылт-көк темгилдери же жол-жолдору бар? Макрель болсо жашыл болуп көрүнөт, ал эми чынында алтын сымал, бирок макрелдин карды ачып, тамак уулап чыкканда, анын капталдарында марлиндикиндей кызгылт-көк темгилдер пайда болот. Ырас эле, бул анын жини келгенден болуп жүрбөсүн? А балким, батыраак сүзгөнүнөндүр?»

Кечке маал кайык топтолгон саргас балырынан пайда болгон аралчанын жанынан өттү. Жеңил толкунга көтөрүлүп, чайпалып турган балырды карасаң, океан сары одеялдын астында бирөө менен кучакташып жаткандай көрүнөт. Ошол аралдын жанынан кайырмакка кичинекей макрель илинди. Чал аны батып бараткан күндүн нурларында алтындай жалтырап суудан секирип чыгып, канаттарын шамалга дирилдетип каккылап, коркконунан эки бүктөлүп, дөңгөлөктөй ийилип жатканда көрүп калды. Ал кайра-кайра кадимки эле акробаттай секире берди; чал кайыктын арт жагына өтүп, чөк түшүп олтурду да, чоң балык түшкөн жипти оң колу менен чыканагына сүйөй кармап, сол колу менен макрелди алып чыкты.

Суудан улам чубап алып жаткан жипти сол буту менен басып турду. Макрель кайыктын кырына жакындап, жанынын бардыгынча ары-бери жулкунуп жатканда, чал кайыктын кырынан эңкейип, алтындай жаркырап көздү уялткан балыкты сүйрөп кайыктын ичине салды. Макрель оозун тырыштыра кайырмакты тиштейт, анын узун жалпак денеси, башы жана куйругу жанталашкансып кайыктын түбүнө урунат. Чал анын алтындай алоолонгон башына бир чапкандан кийин, ал титиреп туруп тынчып калды.

Чал балыкты кайырмактан чыгарып алды да, ага кайра сардина сайып, жипти кайра сууга салды. Андан кийин акырын жылып, кайыктын тумшугуна келди. Сол колун жууп, шымына аарчыды, оор жипти оң далысынан сол далысына жылдырып, оң колун жууду да, деңизге чөгүп бараткан күндү карап олтурду. Жип сууга кыйгач кирип турганын карап алды да:

– Иш мурдакы бойдон, – деди. Бирок колун сууга салып, кайыктын жүрүшү акырындап калганын сезди. – Эми калактарды бири-бирине байлаштырып, кайыкка туурасынан бекитип койсом, түнүчүндө кайыктын жүрүшүнө тоскоолдук кылат. Бу балыктын күчү түнгө жетет. Меники дагы.

«Макрелди кийинчерээк тазаласам жакшы болот ко, – деп ойлоду ал. – Анда анын каны бүт бойдон агып кетпейт. Муну кийинчерээк кылайын, ошондо калактарды да байлаштырам. Азырынча, өзгөчө күн баткандан кийин, балыктын тынчын албоом керек. Күндүн батышы кандай балыкка болбосун жаман таасир берет».

Чал колун шамалга тосуп кургатты да, жипти кармап, өзүн балыкка сүйрөтүп, кайыктын капталына тыгыз жөлөндү. Ошентип балыктын салмагын өзүнүн денесинен кайыкка которду.

«Мен аны-мунуга кичине үйрөнүп калдым, – деп ойлоду ал. – Азырынча балыкка кандай мамиле жасаш керек экенин билем. Анын үстүнө ал баягы жемди жуткандан кийин оозуна эчтеме ала элек. Мындай дөөгө тамак абдан көп керек. Муну унутпоо керек. Мен болсом бир тунецти бүт бойдон жедим. Эртең макрелди жейм, – чал макрелди dorado деп атачу эле. – Мүмкүн, аны тазалаганда бир кесим жээрмин. Тунецке караганда макрелди жеш кыйыныраак. Бирок дүйнөдө оңой эле келе турган эч нерсе жок».

– Абалың кандай, балык? – деп ал катуу үн чыгарып сурады. – Менин абалым сонун. Сол колумдун ооруганы мурдакыдан басылып калды: тамак бу түнгө, анан дагы бир күнгө жетет. Мейлиң, балык, кайыкты сүйрөп кете бер.

Бирок чал өзүн анча деле жакшы сезип турган жери жок, себеби жип өткөн далысы мурдакыдай оорубай, тынымсыз сыздап, чалдын тынчын алды. «Мен мындан жаман абалдарга да учурагам, – деп өзүнө өзү кайрат айтат. – Колум кичинекей эле жарадар болгон, экинчи колум эми тырышпай калды. Буттарым сопсоо. Анан тамак жагынан алсам да, менин абалым балыктыкынан жакшы».