Чал жана деңиз

Чал балыктын тынчын албайын деп, төрт аяктап кайыктын арт жагына жыла баштады. «Балким, ал дагы үргүлөп келаткандыр, – деп ойлоду чал. – Бирок мен анын эс алышын каалабайм. Ал өлгөнгө чейин кайыкты сүйрөсүн».

Кайыктын арт жагына жетип, балыктын салмагын сол колуна которду да, оң колу менен бычагын кынынан сууруп чыкты. Жылдыздардын жарыгында макрель даана көрүнүүдө. Чал аны бычак менен башка сайып, кайыктын арт жагындагы тактайдын астынан сууруп чыкты. Балыкты буту менен басып, анын боорун куйругунан баштап бакалооруна чейин жиреди. Анан бычакты таштап, балыктын ичин тазалады, колкосун сууруп салды. Балыктын карыны оор жана жылмакай экен. Чал карынды жарып, андан эки учма балык тапты. Алар бузулбаптыр жана катуу бойдон экен; чал аларды кайыктын түбүнө жанаша таштап койду да, макрелдин иче-кардын сууга ыргытты. Иче-карын чөгүп баратып, сууда жылтыраган из калтырды.

Жылдыздардын күңүрт жарыгында макрель боз болуп көрүнөт. Чал макрелдин башын буту менен басып, анын бир капталынан терисин сыйырды. Анан макрелди оодарып, экинчи капталынан терисин сыйырды да, балыктын башынан куйругуна чейин эки капталынан этин кесип алды. Макрелдин сөөгүн сууга ыргытып, анын түшкөн жери айлампа боло түшөр бекен деп карап турду, бирок суу түбүнө акырын чөгүп бараткан балыктын тулкусунун жылтыраган изинен башка эчтеме көрө албады. Андан кийин чал кайра бурулуп, эки учма балыкты макрелдин кесилген этинин арасына сойлотту да, бычагын кынына салып, кайыктын баш жагына кайра өттү. Жиптин салмагы анын далысын басып, белин бүкчүйттү; чал балыкты оң колу менен кармап баратты.

Чал кайыктын тумшугуна жетип, балыктын этин тактайга жайды да, анын жанына учма балыктарды койду. Андан кийин жипти далысынын ооруй элек жерине жылдырып, салмактын баарын кайыктын кырына жөлөнө таянып турган сол колуна которду. Чал кайыктын кырынан эңкейип, учма балыкты жууду да, ошону менен бирге колунун астынан суу кандай ылдамдык менен өтүп жатканын байкап турду. Чал макрелдин терисин сыйрыганда колу калтырап калды, ошондуктан ал айланып аккан сууну карап турду. Азыр суу мурдакыдан акырыныраак агып калды, чал колун кайыктын кырына сүрүп, фосфордун жылтыраган кичинекей бөлүкчөлөрү кайыктын арт жагына акырын агып кетип жатканын көрдү.

– Балык же чарчады, же эс алып жатат, – деди чал. – Батыраак тамактанып, кичине уктап алыш керек.

Чал балыктын жарым этинин теңин, анан бир учма балыкты жеди. Ал учма балыкты мурда эле, барган сайын күн суук болуп баратканын байкап, жылдыздардын жарыгында тазалап алган.

– Бышкан макрелден жегиликтүү эмне бар, – деди ал. – Бирок чийки макрелден жаман эч нерсе жок! Мындан кийин деңизге эч качан туз менен лимонсуз чыкпайм.

«Менде мээ деген болсо, күнү бою кайыктын тумшугуна суу чачып, кургатып отурсам, кечинде туз да болот эле, – деп да ойлоду. – Ырас, макрелди күн батарда кармадым. Ошентсе да, көп нерсени эске албапмын. Анткени менен макрелдин бир кесим этин бүт жедим, ал эми алигиче кускум келе элек».

Чыгыш жактан асманды булут каптап, тааныш жылдыздар биринин артынан бири өчө баштады. Ал булут каптаган терең капчыгайга кирип бараткансыйт. Шамал басылып калды.

– Үч-төрт күндө жаан-чачын башталар, – деди чал. – Бирок бүгүн да эмес, эртең да эмес. Балык тынч баратат, уктап ал, чал.

Чал жипти оң колу менен бек кармады, саны менен колун басты да, бүт салмагын салып, кайыктын капталына ыгыра жабышты. Анан аркасында калган жипти ылдыйыраак жылдырып, сол колу менен да кармап алды. «Оң колум жазылганча жипти кармап турат. Эгерде ал мен уктап калганда жазылып кетсе, сол колум жиптин деңизге зуулдап кирип баратканын сезип, мени ойготот. Албетте, оң колго оңой болбойт. Бирок ал азап-тозокторго чыдамкай неме. Эгерде мен жок дегенде жыйырма мүнөт же жарым саат уктап алсам, ошондо да жакшы болот дечи».

Ал кайыктын капталына ныктай жөлөнүп, балыктын салмагын оң колуна салды да, уктап кетти. Ал түшүндө арстандарды көргөн жок. Бирок сегиз же он миля жерге жайылган сансыз көп деңиз чочколору түшүнө кирди. Куут мезгили болгондуктан, чочколор суудан бийик секирип чыгып, кайра эле ошол суу үңкүрүнө кирип кетип жатышты. Андан кийин ал кыштактагы алачыгында, керебетте жаткандай түш көрдү. Алачыкта түндүктөн соккон шамал алкынып, чалды үшүтүп жатты, башына жазданып жаткан оң колу уюп, уктап калыптыр. Ошондон кийин гана узун сары тайыздык чалдын түшүнө кирди. Кеч күүгүмдө биринчи арстан, анын артынан чубап башкалары чыкты; чал якордо турган кеменин кырына сүйөнүп, жээктен соккон кечки шамалга бетин тосуп, жаңы арстандар көрүнөр бекен деп күтүп турду. Ал чексиз бактылуу эле. Ай небак чыккан, чал дале уйкуда, балык болсо шашпай, бир калыпта кайыкты булут капчыгайына сүйрөп баратты.