Чал жана деңиз

Чал балыктын катуу жулкканынан ойгонуп кетти: оң колунун муштуму бетине чабылды, а жип болсо колун сыздата кесип, сууга житип баратты. Чал сол колун сезген жок, жипти оң колу менен тартып токтотууга тырышты, бирок жип жин ургандай сууга кете берди. Акыры сол колу менен сыйпалап жипти тапты; чал балыктын салмагын сол колуна көчүрүп, жипти аркасы менен басып алды. Эми жип сол колду да, чалдын аркасын да сыздатып кыйып атты. Чал мойнун буруп, даярдалган түрмөктөрдү карады, алар бат-бат жазылып жатыптыр. Так ошол убакта балык океандын тегиз бетин жарып, мөңкүп чыга келди да, сууга чулп этип кайра кирди. Анан ал кайра-кайра туйлады. Чал жипти катуу тартып, бир паска коё берип, үзүлүп кетпесин деп коркуп, анан тобокелге салып күчүнүн бардыгынча кайра тартса да, жип сууга сызып кирип кайык алга ылдам кете берди. Чал жипке сүйрөлүп, кайыктын тумшугуна жетти, бирок сүрдүгүп барып баягы жайылып жаткан макрелдин этине бети жабыша түштү, кыймылдай алар эмес.

«Биз ушуну гана күтүп турганбыз, – деп ойлоду ал. – Эми сак бол. Мен андан жиптин өчүн алам. Андан өч алам!» Чал балыктын секиргенин көрө албады, океандын шарп этип жарылганын, чалп эткен оор дабышты угуп турду. Сууга сызып кирген жип анын колдорун аябай кесип жатты, бирок чал мындай болорун билген, ошон үчүн азыр алакандары менен манжаларын жарадар кылбас үчүн жипке колунун чор баскан жерлерин тосууга аракеттенди. «Бала жанымда болсо, жипти суулап турар эле, – деп ойлоду ал. – Кап, бала жанымда болсочу! Бала жанымда гана болсочу!»

Жип тынымсыз чубала берди, бирок анын жылышы мурдакыдан оорураак болуп калды да, балык жиптин ар бир укумун оор күрөштүн аркасында гана алып жетти. Чал эптеп башын көтөрүп, жупкадай болуп жанчылган макрель этинен бетин окчундатты. Андан кийин тизелеп турду, анан акырын өйдө туруп да алды. Ал жипти дале бошотуп жатканы менен, анда жарытпады. Караңгыда буту менен жиптин түрмөктөрүн таап, басып көрдү да, жип али көп экенин билди. Суудагы жипке да балыктын күчү оңой-олтоң жете турган эмес.

«Мынакей, – деп ойлоду чал. – Ал он чакты жолу мөңкүдү, тарсылдактарына жел толтуруп алды. Эми киши жетпес жерде өлүш үчүн, тереңдикке кете албайт. Ал азыр тегерене баштайт: ошондо мен иштешим керек. Кызык, бул эмнеге кыжырланды болду экен? Же курсагы ачып, айласы кеттиби, же караңгыда бир нерседен чочудубу? Балким, ал кокусунан коркунучту сезип калгандыр. Ал мага эр жүрөк, өзүнө ишенген неме көрүнгөн эле... Кызык!»

– Андан көрө, чал, сен өзүң коркунучту унут да, өзүңдүн күчүңө көбүрөөк ишен, – деди ал. – Сен балыкты кармап турганың менен жиптин бир укумун да сууруп ала элексиң. Жакында ал айлана баштайт.

Чал эми жипти сол колу, ийни менен кармап турду; ал бетине жабышкан макрелдин этин жууюн деп, эңкейип оң колу менен суу сузуп алды. Ал кусуп жиберип алсырап калуудан коркту. Ал бетин жууп, агарып келаткан асманды карап, оң колун туздуу сууга бир паска кармап турду. «Азыр ал түптүз эле чыгышты карай баратат десек болот. Демек, ал чарчап калып, суунун агымы түштү. Жакында ал айланып сүзүүгө аргасыз болот. Анык иш ошондо башталат».

Чал колун туздуу сууга биртике кармап туруп, анан жакшылап карады.

– Корко турган жери деле жок, – деди ал. – Эркекке ооруксунуу эчтеке эмес.

Чал колунун жаңы кыйылган жерлерине жип тийбесин деп, жипти абайлап кармады да, сол колун да сууга салыш үчүн денесинин салмагын оодарды.

– Байкуш, кейпиңе караганда, анчалык деле жаман жүргөн жоксуң, – деди ал сол колуна. – Сен мени кыйын абалда калтырган учуруң да болгон.

«Мен эмне үчүн эки колум тең бирдей жакшы болуп төрөлбөдүм? – деп ойлоду ал. – Балким, өз убагында сол колго жакшы иштөөнү үйрөтпөй, өзүм айыптуу болуп жүрбөйүн? Бирок кудай бар, ал өзү деле үйрөнүп алууга мүмкүнчүлүгү бар эле го! Чынын айтканда, ал мени бүгүнкү түнү анчалык деле алдаган жок, анан тарамыштары да бир эле жолу тырышты. Эми бу дагы бир жолу кайталанса, андан көрө аны таптакыр эле жип кыйып кетсин!» Муну ойлогондон кийин, чал өзүнүн башы маң болуп калганын түшүндү. Макрелдин этинен дагы бир кесим жеш керек. «Жок, жей албайм, – деди ал өзүнө. – Мейли, кусуп алсырагандан көрө башым айланып турсун. Өз бетим менен жанчып салган эт мага аш болбойт. Бул этти айла кеткенче сактайм. Анын үстүнө азыр тамактануу баары бир кеч, пайдасыз. Эй, келесоо чал! – деп ал өзүн өзү тилдеди. – Экинчи учма балыкты унутуп койдуңбу?»