Чал жана деңиз

Мына, ал тазаланган бойдон жатат. Чал аны сол колу менен алып, сөөктөрүн шашпай чайнап, бүт бойдон жеп алды. «Башка балыктарга караганда мунун эти берекелүү, – деп ойлоду ал. – Кандай болсо да, мында мага керектүү нерсенин баары бар. Мына эми, мен колуман келген иштин баарын иштеп бүттүм. Эми ал айлана баштасын, аны менен салгылашайын».

Чал деңизге чыккандан бери күн үчүнчү жолу деңизден көтөрүлдү да, ошондо балык айланып сүзө баштады. Чал жиптин сууга кандай кыйгачтык менен киргенин, балыктын айлана баштаганын байкаган жок. Муну, жипти карап билүү али эрте болчу. Чал жиптин жеңилдей түшкөнүн гана сезди да, аны оң колу менен аз-аздан тартып, түрө баштады. Жип мурдакыдай керилип тартылды, бирок мына-мына үзүлөт деп турганда, кайра бошоп кетти. Ошондо чал эңкейип, талып кеткен далысын жиптен бошотту да, жипти бир калыпта жыйып ала берди. Ал эки колун ирети менен шилтөөдө. Анын карыган буттары менен ийиндери колдорунун кыймылдарына жардам берүүдө.

– Ал өтө эле алыстан айлана баштады го, – деди чал. – Иши кылып, айлана баштады.

Капысынан жип токтоп калды, бирок чал жип солкулдап, андагы күнгө жаркыраган суунун тамчылары серпиле баштаганча тарта берди. Андан кийин жип кайта тартылып деңизге кете баштады. Чал тизелеп, жипти аз-аздан караңгы сууга айласыздан кайрадан бошото берди.

– Азыр балык өз айланасынын эң алыскы жеринен өтүп баратат, – деди ал.

«Аны күчтүн келишинче кармап туруш керек. Тартылган жип тегеректи улам кыскарта берүүдө. Балким, мен аны бир сааттан кийин эле көрүп калармын. Адегенде мен аны күчтүүлүгүмө ишендиришим керек, андан кийин аны жеңем».

Бирок эки саат өттү, ал эми балык болсо баягы бойдон кайыкты айланып сүзүп жүрдү. Чалдан шорголоп тер агып жатты. Ал өлгүдөй чарчады. Анткени менен балыктын айланганы кыскарып, жиптин сууга киргенине караганда, балык тереңдиктен көтөрүлүп, суунун үстүнө жакындап келатты. Бир сааттан бери чалдын көзү алачакмак болуп караңгылай баштады. Ачуу тер көзүнө куюлуп, көзүнүн үстүндөгү жараны, чекесиндеги дагы бир жараны ачыштырып каарып жатты. Көздөрүнүн алачакмак болгонуна чал чочуган жок. Жипти тартканда жаныңа кандай күч келерин эстесең, алачакмак болгонуна таң калбайсың. Бирок чал эки жолу алсыраганын сезип, абдан коркту. «Чын эле мен жаңылышып, ушул балык үчүн өлөмбү? – деп ал өзүнөн сурады. – Анан калса азыр, иш оңолуп, баары жакшы болуп тургандабы? О, кудай, чыдоого күч бере көр! Мен жүз жолу «Отче наш», жүз жолу «Богородицаны» окуюн. Бирок азыр эмес, азыр окуй албайм».

«Окуду деп эсептей бер, – деп ойлоду ал. – Мен аны кийин окуйм». Чал эки колу менен кармап турган жипти балык жулкуп алып бирдеме менен чапкылап жатканын сезди. Жулкунганы өтө күчтүү болду. «Өзүнүн кылыч тумшугу менен кайырмак байланган зымды чапкылап жатат, – деп ойлоду чал. – Муну күтүш керек эле. Ал так ушуну кылууга тийиш болчу. Бирок минтип отурса, мөңкүп да жүрбөсүн. Азыр анын мөңкүшүнүн кереги жок, андан көрө айлана берсин. Анын мөңкүп секиргени аба жутуп алышы үчүн керек. Эгер азыр мөңкүсө, мөңкүгөн сайын кайырмак илинген жери жырылып отуруп, балык бошонуп кетиши ыктымал».

– Мөңкүбө, балык, – деп жалынды ал. – Сураганым ушул, мөңкүй көрбө.

Балык удаа-удаа жипти чапкылады; башын чайкап, чал жипти кичинеден бошотту. «Анын денесин оорутуп албашым керек, – деп ойлоду ал. – Менин оорум болсо – ал меники. Ага мен чыдайм. Ал эми балыктын денеси катуу ооруса, ал жинди болуп кетет».

Бир топ убактан кийин балык зымга урунганын токтотуп, кайтадан акырын айлана баштады. Чал бир калыпта жипти суудан сууруп жатты. Бирок чалдын көңүлү дагы айланды. Ал сол колу менен деңиздин суусунан сузуп, башына куйду. Анан башына дагы кичине суу куюп, желкесин ушалады.

– Кудай жалгап, баягыдан бери тарамыштарым түйүлө элек, – деди ал. – Балык жакында сүзүп чыгат, мен ага чыдайм. Сен чыдамкайлык кылышың керек, чал. Чыдай албайм деген оюңда да болбосун.