Чал жана деңиз

Чал чөк түшүп, убактысынча жипти аркасына салды. «Ал айланып жүргөнчө, мен эс алып турайын, анан ал жакын келгенде жипти тартып жыйнай баштайм». Чал балык айланганча жипти тартпай, кайыктын тумшугуна жөлөнүп көбүрөөк эс алгысы келет. Бирок жиптин тартылышы менен балык тегеректин жартысынан өтүп, кайыкка кайтып келатканын билдиргенде, чал өйдө туруп, жипти көбүрөөк тартып алыш үчүн, денеси менен ары-бери чайпалып, эки колдоп алмак-салмак тарта баштады. «Өмүрүмдө мынча чарчаган эмес элем, – деп ойлоду чал, – шамал да күчөп келатат. Ырас, балыкты үйгө алып жөнөгөндө, шамал мага чоң жардам берет. Мага бул шамалдын кереги абдан тиет».

– Ал кайра тегерене баштаганда мен эс алып алам, – деди чал. – Анын үстүнө, мен өзүмдү тыңыраак сезип калдым. Эми эки-үч жолу айланса колума түшөт.

Чалдын чий калпагы желкесине жылып кеткен. Балык бурулуп, кайра тартканда, чарчаган чал кайыктын тумшугуна суй жыгылды. «Эми сен иште, балык, – деп ойлоду ал. – Сен кайта бурулуп келгенде, ошондо сени менен алпурушам».

Деңиздин үстү менен чоң толкун жүрө баштады. Бирок толкунду жакшы шамал айдап келди. Ал шамал ачык күндүн жолдошу, ал шамал чалды үйүнө жеткизет.

– Түштүк менен батышты көздөй айдап жүрүп отура берем. Мына ошондой кылам. Деңизде адашууга болобу? Анын үстүнө биздин аралыбыз узун.

Чал балыкты үчүнчү жолу айланып келатканда көрдү. Адегенде чал балыктын кара көлөкөсүн көрдү. Кайыктын астынан өтүп бараткан көлөкөнүн чоңдугун көрүп, өз көзүнө ишенбеди.

– Жок, – деди ал. – Ал мындай чоң болууга мүмкүн эмес.

Чал ишенбесе да, балык чоң эле. Балык үчүнчү жолу айланып бүткөндө, суунун үстүнө кайыктан отуз ярддай эле жерден чыкты да, чал анын суудан сороюп чыккан куйругун көрдү. Анын куйругу эң чоң ороктон да чоң, кара-көк суунун үстүндө көгүлжүм тартып көрүндү. Балык сууга кайра киргени менен, анчалык терең кеткен жок. Чал анын кызгылт-көк жазы чийиндер менен курчалган килейген денесин даана көрүп турду. Анын аркасындагы канаты жайылып, боорундагы далдайган канаттары кенен жазылган.

Балык айланганча чал анын көзүн жана балыктын жанында бараткан эки боз жабышкак балыкты көрүп калды. Жабышкак балыктар кез-кезде чоң балыкка жабышып, анан андан кайта качышат. Кээде алар балыктын көлөкөсүнө киришип, ойноп сүзүшөт. Ар биринин узундугу үч футтан ашык, алар бат сүзгөндө жыландай иймеңдешет.

Чалдын бетинен тер куюлуп агып жатты, бирок ал азыр жалаң гана күндүн ысыгынан эмес. Балык шашпай, жоош өңдүү айланган сайын чал жипти тартып алууда. Балык дагы эки айлангандан кийин ага гарпун саярына чал шек санабайт. «Мен аны аябай жакындатышым керек, – деп ойлоду чал. – Анан башка мээлештин кереги жок. Жүрөккө уруш керек». «Сабырдуу жана күчтүү бол, чал», – деди ал өзүнө. Балыктын кийинки жолку айланышында анын жону суудан чыкты, бирок кайыктан деле алысыраак эле. Балык дагы бир жолу айланды, эми суудан мурдакыдан көбүрөөк чыгып турганы менен кайыкка анчалык жакындаган жок: чал жипти тартса, балыкты кайыктын так жанына алып келерин билип турду.

Ал гарпунун бая эле даярдаган; бир түрмөк ичке трос тегерек себетте жатат, учу кайыктын тумшугундагы казыкчага байланган. Балык аябаган чоң куйругун жай шилтеп, жакындап келатты. Ушунчалык жоош, ушунчалык кооз! Чал күчүнүн бардыгынча жипти тартып, балыкты жакындатууга тырышты. Балык бир заматка капталына жантая кетти. Анан кайта түзөлүп, айлана баштады.

– Мен аны ордунан козголттум, – деди чал. – Канткени менен мен аны оодарылууга аргасыз кылдым.

Чалдын башы кайтадан айлана баштады. Ошентсе да ал жипти алынын бардыгынча тартууда. «Мен аны капталына оодарбадымбы, – деп ойлоду ал. – Балким, азыр аркасына оодара алармын. Тарткыла – деп чал колдоруна буйрук берди. – Буттарым, мени көтөрүп тургула! Башым, мага дагы кызмат кылып бер. Кызмат кылып бере көр. Сен мени эч качан оңтойсуз абалда калтыра элек эмессиңби. Эмки жолу мен аны чалкасынан түшүрөм».