Чал жана деңиз

Балык кайыкка жакындай электе эле, чал күчүнүн баарын салып, жипти тарта баштады. Бирок балык кичине гана капталына ооп барып оңолуп кетти да, кайыктан алыстап сүзүп жөнөдү.

– Уксаң боло, балык! – деди чал ага. – Сен баары бир өлөсүң да. Ал эми менин да өлгөнүмдүн сага эмне кереги бар?

«Минтип отурсам, мен эч нерсе кылалбайм», – деп ойлоду чал. Чалдын таңдайы кургап, ал үн чыгара албай калды. Бөтөлкөгө жетүүгө алы жок. «Ушу жолу мен аны кайыктын жанына алып келишим керек, – деп ал өзүн кубаттандыра сүйлөдү. – Сенин кайратың түбөлүккө жетет, чал». Балык дагы айланып келгенде, чал аз эле жерден ага жетпей калды. Балык түзөлүп, кайта алыстап кетти. «Сен мени өлтүрүп жатасың, балык, – деп ойлоп жатты чал. – Бу сенин укугуң дечи. Өмүрүмдө сендей чоң, татынакай, жоош жана асыл жанды көрө элекмин. Мейлиң, мени өлтүрө, бер. Кимди ким өлтүрөт, эми мага баары бир».

«Ай, чал, акылың кайтадан чатышып баратат! Оюң тунук болуш керек! Оюңду иретке келтирип кыйынчылыктарга адамча чыдасаң боло... Же балыкча», – деп ал оюнда кошумчалап койду.

– И-и, баш иште, – деди чал араң эле үн чыгарып, өзүнүн үнүн өзү араң укту. – Иште, дебедиби сага.

Балык дагы эки жолу айланды, бирок иш кейпи мурдакы бойдон кала берди. «Эмне кылыш керек? – деп ойлонот чал. Балык ары кеткен сайын, чал өзүн эсинен танып бараткансып сезет. – Эмне кылам эми? Дагы бир жолу аракет кылайын». Ал дагы бир жолу аракеттенип, эсинен ооп баратканын сезди, ошентсе да балыкты чалкасынан түшүрдү. Анан балык аласалып калыбына келди да, килейген куйругун булгап, ары сүзүп кетти. «Дагы бир жолу оодарып көрөйүн», – деп көзү караңгылап, колдору таптакыр эле чарчап калса да, чал өзүнө убада берди. Ал дагы бир жолу аракет кылды, балык дагы кетип калды. «И-и, ушундай дечи? – деп ойлоду да, өзүн өмүрү өчүп бараткандай сезди. – Мен дагы бир жолу аракет кылам». Чал тулку боюнун бүт ооруганына чымырканып, калган күчүн жана небак жоголгон намысын жыйнап туруп, балыкты кыйнаган азап менен жекеме-жеке таймашууга багыттады, ошондо балык бир капталына оодарылып, килейген кылыч тумшугу менен кайыкка тие жаздап, акырын өтө баштады. Ал килейген, учу-кыйыры жок сыяктуу көрүнгөн, кызгылт-көк жазы тилкелерге оролгон тулкусун күмүштөй жылтылдатып кайыктын жанынан аз эле жерден өтүп кете жаздады.

Чал жипти кайыктын түбүнө таштап, буту менен ороп, гарпунду бийик көтөрүп, калган күчүнүн баарын жыйнады да, балыктын боорун мээлеп туруп оркойгон көкүрөк канатынын так түбүнө матырып алды. Ал темирдин жумшак этке кирип баратканын туйду, гарпунду денесинин салмагы менен ныктап, тереңдете сая берди. Ошондо, денесине өлүм киргенине карабастан, балык жандана түштү, өзүнүн чоңдугуна, күчтүүлүгүнө, өтө кооздугуна мактангансып, суудан бийик секирип чыкты. Ал чал менен кайыктын үстүндө асылып тургансып көрүндү. Анан кайык менен чалды көлдөгөн сууга каптатып, деңизге чалп этип кайра түштү.

Чал алсырап, башы айланып, көзү тунарып жакшы көрбөй калды. Гарпундун жибин бошотуп, аны кесилген колдору менен кармалап олтурду, анан көзү жакшы болуп калганда, балыктын күмүштөй жаркырап чалкасынан жатканын көрдү. Гарпундун сабы анын аркасынан сороюп чыгып турат, айланада суу балыктын жүрөгүнүн канына боёлгон. Адегенде көгөргөн сууну балыктардын үйүр тобу бир миля тереңдикке чейин ээлеп алгандай капкара болуп калды. Анан кан сууга жайылып булутка окшош кетти. Күмүш сымал балык толкундарга чайкалып жатты.

Көзү кайра тунарганча, чал балыкты тиктеп турду. Анан гарпундун жибин кайыктын башындагы казыкчага эки жолу ороп, башын төмөн салып, бетин алакандары менен басты. «Башым эмне болуп жатат, – деп ойлоду ал, кайыктын капталына бети менен сүйөнүп, – мен картаң кишимин, ошон үчүн абдан чарчадым. Ошентсе да балыкты өлтүрдүм, ал мага бир туугандан кымбат болуп калса да. Эми кара жумуш гана калды. Эми мен жип даярдап, балыкты кайыкка байлашым керек. Биз эки киши болуп кайыкты чөгөрө түшүп, балыкты анын ичине салсак, анан кайыктагы сууну сузуп төгүп, кайыкты жеңилдетсек да, кайык мындай салмакты көтөрө албайт эле. Мен эми керек нерселерди даярдайын, анан балыкты кайыктын жанына тартып келип кайыкка байлап, парусту коюп үйгө жөнөйм».